عقد نکاح و اصول حاکم بر آن
هر کاری نیازمند اصولی است. هنگامی که یک اصل پذیرفته شد، حالت بنیادی پیدا می کند. اصول پذیرفته شده حالت عامه دارند و نمی توان آن‌ها را نادیده گرفت؛ این امر حتی در مباحث اجتماعی و سیاسی نیز صدق می کند.
یکی از اصول حاکم بر ازدواج، مسأله قصد و رضای طرفین است. کلیه قراردادهای حقوق خصوصی دارای اصولی است. مهم ترین اصل حاکم بر قراردادهای خصوصی اصل آزادی اراده است. ازدواج هم یک قرارداد خصوصی است که از قصد و رضای طرفین تبعیت می کند.
در ازدواج، فرد نه تنها باید قاصد باشد بلکه باید راضی هم باشد. نه تنها قصد ظاهری که قصد باطنی نیز لازم است، اگر دختری در باطن راضی نباشد، یعنی قصد باطنی نداشته باشد، این ازدواج درست نیست.
نه تنها اراده باید باشد، بلکه باید اعلام هم شود. اعلام اراده با الفاظ مخصوصی که به آن‌ها صیغه های ایجاب و قبول گفته می شود، صورت می گیرد. اصولاً ایجاب از طرف زن و قبول از طرف مرد است. زن و مرد می توانند به یک شخص ثالث وکالت بدهند که صیغه ایجاب و قبول را برای آن‌ها جاری کند.
دومین اصل، اهلیت طرفین است. در صورت عدم اهلیت هر یک از دو طرف امر ازدواج صحیح نیست. اهلیت طرفین سن بلوغ مطرح است. در ازدواج دختر باکره اذن پدر شرط است در غیر این صورت این ازدواج مشکل ساز است و باید به دادگاه مراجعه کنند.
اگر دختری به درجه ای از رشد رسیده باشد و مرد هم کفو خودش را پیدا کرده باشد اگر پدر مخالفت بکند دختر می تواند با مراجعه به دادگاه خانواده تقاضای ثبت ازدواج از دادگاه کند، دادگاه ظرف ۱۵ روز پدر و ولی دختر را دعوت می کند و با جستجوی دلیل مخالفت ،چنانچه دلایل پدر بیهوده باشد و یا در صورت عدم مراجعه پدر، دادگاه اجازه ازدواج را به دختر می دهد و دفاتر ازدواج نیز موظف اند که ازدواج را طبق دستور دادگاه به ثبت برسانند.
اما اگر دلایل پدر از دید دادگاه درست و منطقی باشد، اجازه ازدواج به دفتر خانه داده نخواهد شد. نکته دیگر در امر ازدواج مشروع بودن جهت نکاح است.
کسب اجازه ولی در زمان ازدواج
در فصل ازدواج مبحثی با عنوان “ولایت پدر” مطرح است که ازدواج دختر باکره باید با اجازه ولی او باشد (پدر یا پدر بزرگش که ولی قهری نام دارند). پدر و پدر بزرگ هر دو در عرض هم هستند، اگر پدر اجازه نداد و پدر بزرگ اجازه داد، اجازه ازدواج حاصل می شود حتی اگر دختر به سن رشد که ۱۳ سال است هم برسد، باز اجازه پدر لازم است.
اقسام نکاح
عقد نکاح دو قسم است: دایم و منقطع. در انجام وظایف زناشویی بین این دو گونه عقد نکاح هیچ تفاوتی وجود ندارد، اما هر یک از آن‌ها آثاری دارند. نکاح دائم اصلاً قید زمانی ندارد و تا آخر عمر است اما در عقد نکاح منقطع حتماً باید قید زمان را مطرح کنند.
عقد نکاح موقت دو رکن دارد
زمان معین
اجرت معین. عدم وجود این دو رکن عقد نکاح را باطل می کند
اگر در عقد نکاح دائم مهریه تعیین نشود بعدها می توانند به صورت مهر المثل، مهریه را تعیین بکنند.( مهریه ای که در زمان عقد تعیین می شود به مهر المسمی معروف است).
آثار ازدواج دائم
- به محض وقوع عقد ازدواج به نحو صحیح، درمهریه های عند المطالبه، زن مالک مهریه می‌شود.
- مرد مکلف به تامین نفقه همسر می‌شود.
- طرفین ملزم به رعایت ادب و احترام همسر و حسن رفتار با همسر می باشند.
- حق لذت بردن جنسی (تمکین) برای طرفین ایجاد می‌شود مگر اینکه زن بخواهد از حق حبس استفاده کند.
ویژگی‌های ازدواج
ازدواج به عنوان یک قرارداد
بحث های متعدد و متنوعی در حقوق خانواده همه کشورها، مطرح است که ماهیت ازدواج چیست؟ بعضی از مکاتب حقوقی، علاوه بر عقد دانستن نکاح، نوعی آثار قراردادی نیز بر عقد نکاح، بار می‌نمایند. ورود زوجین به ازدواج، بنا به تصمیم شخصی آن‌هاست ولی آثار حقوقی و تعهدات مابین آن‌ها، کاملا قهری است و امکان فرار از تعهدات ازدواج، وجود ندارد.
اما اسلام و مکتب شیعه، ازدواج را پیمانی محکم می داند که بسیار قوی تر از سایر قرادادها و عقود است. هرچند موضوع عقد ازدواج، به سختی در قالب عقود قرار می گیرد، اما بسیاری از ویژگی‌های یک عقد دو طرفه را دارد و به عنوان منشا تعهدات پذیرفته شده است.
قرار گرفتن ازدواج در احوال شخصیه
احوال شخصیه در حقوق تعریف خاصی ندارد و می‌توان به عنوان ویژگی منحصر به فرد هریک از افراد جامعه، تعریف شود. در حقوق ایران، ازدواج و طلاق، در زمره احوال شخصیه قرارگرفته اند. براساس احوال شخصیه، ایرانیان در هر کجای دنیا که باشند، تمامی امور شخصی ایشان براساس قوانین ایران جاری و ساری خواهد بود.
خارجی های مقیم ایران هم دراحوال شخصیه خود می‌توانند از قوانین کشور متبوع خود پیروی نمایند. افراد دارای تابعیت مضاعف یا به اصطلاح دوتابعیتی، مشکل پیش آمده در احوال شخصیه را از طریق تعارض قوانین، حل خواهند کرد.
اقلیت های دینی پذیرفته شده درایران نیز در احوال شخصیه، می‌توانند از آداب و رسوم مذهب خود تبعیت نمایند و هیچ منع قانونی ندارد. درباره حقوق اقلیت های دینی درایران، به تفصیل در مبحث خود، سخن گفته شد. مسائل مربوط به احوال شخصیه غیر شیعه و یا اقلیت های مذهبی، امکان طرح در مراجع اختصاصی همان مذهب را دارند و در دادگاه‌های ایران قابل اجراست.
مشاوره حقوقی درباره ازدواج دائم
موسسه حقوقی فرهنگ تفاهم ، با تشکیل گروه تخصصی حقوق خانواده و مطالعات خانواده، همواره کمک حال عزیزان و هم وطنان در مسائل مربوطه به حقوق خانواده می‌باشد.
