تعریف مهریه

 مهریه عندالمطالبه به مهریه ای گفته می شود که به هنگام عقد نکاح و در قسمتی که مهریه مشخص می شود این موضوع قید گردد که مهریه عند المطالبه می باشد یعنی هر زمان که زن آن را درخواست نمود مرد باید آن را پرداخت نماید و نمی‌تواند به استطاعت خود اشاره ای نماید و موظف به پرداخت آن به همسر خود می باشد.

مهریه عند الاستطاعه به مهریه ای گفته می شود که بر خلاف نوع دیگر مهریه در عقدنکاح پرداخت مهریه مشروط به استطاعت مالی مرد می باشد یعنی اگر مرد از توانایی مالی برخوردار بود و استطاعت لازم در پرداخت مهر را داشت آن را پرداخت می نماید و زن نمی تواند مرد را برای پرداخت تمام مهریه به صورت یک جا تحت فشار قرار دهد.

چه چیزی می تواند موضوع مهریه واقع شود؟

مطابق قانون هر چیزی که دارای ارزش مالی باشد می تواند مورد توافق مهریه واقع گردد . اگر چه امروزه بنابه شرایط موجود در جامعه و کم شدن ارزش وجه رایج کشور معمولا زوجین سکه بهار آزادی را تحت عنوان مهریه برای خود قرار می دهند و آن چه که به عنوان مهر واقع می شود باید شرعی و مطابق قانون باشد.

انواع مهریه

در قانون ایران مهریه انواع متفاوتی دارد که هر کدام از آن ها ضمانت حقوقی متفاوتی از یکدیگر دارند و اثر متفاوتی را به بار می آورند.

●       مهر المسمی

●       مهر المثل

●       مهر المتعه

مهر المسمی

مهر المثل

این نوع از مهر نیز در قانون ایران در حالتی بیان می شود که به هنگام عقد نکاح مهریه ای برای دختر مشخص نگردد و بعد از آن که ازدواج بین طرفین صورت و ارتباط زناشویی بین طرفین ایجاد شد و بعد از مدتی بین زوجین  بحث طلاق مطرح شد، در این جا زن مستحق مهریه خواهد بود ولی چون در زمان عقد نکاح مهریه تعیین نشده است در این جا دادگاه مهریه زن را با توجه به شان و منزلت آن دختر و مقایسه آن با زنانی که در سطح او هستند و چقدر مهریه دارند مورد تعیین قرار می دهد و مرد موظف به پرداخت آن می باشد . 

این نکته را باید مدنظر قرار دهیم که مهرالمثل همیشه به علت عدم تعیین مهریه در هنگام عقد نکاح ایجاد نمی شود و گاها ممکن است مهریه تعیین شده باشد ولی به جهت عدم مشروعیت و یا عدم مالیت مورد استناد واقع نشود و از این نظر باطل اعلام گردد.

مهر المتعه

 این نوع از مهر در حالتی مطرح می گردد که مانند مورد بالا به هنگام عقد مهریه ای تعیین نگردیده باشد و مرد قبل از ارتباط زناشویی بخواهد همسر خود را طلاق دهد و از این نظر به زن مهر المتعه تعلق می گردد . در این جا مهریه زن مطابق با شرایط مادی مرد تعیین خواهد شد نه شرایط و شان زن و این را ما می توانیم یکی از تفاوت های بین مهر المتعه و مهر المثل بدانیم.

نکاتی در خصوص مهریه

• مهریه تعیین شده حتما باید دارای ارزش مالی باشد مانند : پول ، خانه ، ماشین ، سکه و … در غیر این صورت باطل است .
• مهریه بعد از فوت مرد همچنان جز دیونی است که برگردن او می باشد و زن می تواند از از ارث به جای مانده از مرد ،مهریه خود را طلب نماید و این حق قانونی را نمی توان از زن گرفت .
• وجود رابطه نامشروع و خیانت زن تاثیری در پرداخت مهریه مرد به او ندارد و در هر صورت مهریه جز حق قانونی زن می باشد و در صورت شکایت کیفری مرد از همسرش بابت خیانت،این حق از او ساقط نمی شود و زن می تواند مهریه خود را از مرد دریافت نماید.
• مهریه جز دیون ممتاز می باشد و زن می تواند در صف طلبکاران جز اولین نفر ها باشد و مهریه او بر سایر دیون ارجحیت دارد.

توقیف اموال برای مهریه

 دانستن این موضوع خالی از لطف نمی باشد که قانون برای مطالبه مهریه شرط خاصی برای زن قرار نداده است به این معنا که زن برای درخواست مهریه خود نیازی نیست به دلایل خاصی متوسل گردد ، چه بسا ممکن است زن در زندگی زناشویی خود مشکلی نداشته باشد ولی مهریه را از همسر خود طلب نماید. در هر صورت زمانی که زن مهریه خود را از مرد  می خواهد باید نسبت به روند درخواست مهریه آگاهی داشته باشد و  در این خصوص بهتر است با وکیل مهریه مشاوره داشته باشد و برای بدست آوردن اطلاعات بیشتر در این خصوص به شما توصیه می نماییم که به مقاله وکیل مهریه  مراجعه نمایید . 

حال برای گرفتن مهریه مراحلی وجود دارد که زن چه به صورت شخصی و چه به کمک وکیل باید این مراحل را طی نماید که به آن ها به اختصار خواهیم پرداخت. 

•  برای درخواست مهریه، زن باید به دفترخانه ای که در آن عقد صورت گرفته است مراجعه نموده و درخواست صدور اجراییه مهریه داشته باشد بعد از صدور اجراییه مهریه او باید به اداره اجرای اسناد رسمی مراجعه کرده و درخواست استعلام اموال شوهر خود را بنماید در این جا برای مرد یک اظهارنامه فرستاده می شود که باید برای پرداخت مهریه اقدام نماید در غیر این صورت اموال او توقیف می گردد .
• زمانی که مرد در مدت معین شده در اظهارنامه اقدامی جهت پرداخت مهریه نکند زن میتواند درخواست توقیف اموال مرد را بدهد و آن را تا زمان مشخص شدن تکلیف خود و پرداخت مهریه در حالت توقیف بگذارد.
• حال در این جا بعد از آن که مرد اموال خود را معرفی نکرد زن می تواند برای درخواست مهریه در صورتی که زیر بیست تومان باشد به شورای حل اختلاف و اگر بالاتر از آن باشد درخواست خود را به دادگاه خانواده اعلام نماید .

آن چه که در بحث توقیف اموال مرد مورد بحث و مدنظر است ، آن است که ممکن است مرد قبل از آن که زن درخواست توقیف دهد به جهت فرار از پرداخت مهریه، اموال خود را به صورت معامله صوری به دیگری انتقال دهد و حال زمانی که بیم این موضوع باشد زن می تواند مطابق ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی از دادگاه درخواست تامین خواسته نماید یعنی اموال مرد را حتی قبل از تقدیم دادخواست مهریه و یا ضمن دادخواست و تا وقتی حکم اصلی صادر نگشته است توقیف نماید .

توقیف اموال و مستثنیات دین

در بالاتر به این موضوع اشاره نمودیم که زن می تواند هر زمان که خواست مهریه خود را طلب نماید و در این خصوص هیچ محدودیتی برای او وجود ندارد ولی این موضوع را نیز باید مد نظر قرار دهیم که مرد می تواند تحت شرایطی درخواست اعسار و به نوعی تقسیط مهریه خود را نماید .

یعنی مرد می تواند به دادگاه اعلام نماید که آن دسته از اموالی که مورد درخواست مهریه واقع شده است جز مستثنیات دین بوده و قابل پرداخت یک جا برای مهریه نیست و او صرفا می تواند به صورت اقساطی مهریه را به همسر خود پرداخت نماید و در این جا دادگاه موظف است با بررسی درخواست مرد و تحقیق در این خصوص و با احراز شرایط اعسار، حکم به تقسیط مهریه بدهد.

در ماده ۲۴ قانون نحوه محکومیت های مالی در خصوص اموال و مواردی که جز مستثنیات دین است ،صحبت کرده است که شامل:

• خانه ای که برای سکونت عرفا و شرعا در شان و منزلت محکوم علیه در شرایط اعسار باشد.
• وسایل خانه برای رفع ضروریات زندگی محکوم علیه متناسب و خارج و بالاتر از شان او نباشد.
• مواد غذایی به اندازه کافی و درحد عرف برای محکوم علیه و اشخاص تحت حمایت او .
• کتاب و ابزار علمی برای اشخاصی که اهل دانش هستند متناسب با شان و منزلت آن ها .
• وسایل و ابزاری که برای کسبه و کشاورزان برای امرار معاش آن ها ضروری است .
• موبایل همراه مورد احتیاج مدیون .

پس به این نتیجه می رسیم که مرد می تواند مهریه همسر خود را با استناد به عدم توان مالی به صورت یکجا واریز نکند و با درخواست اعسار به دادگاه از توقیف اموال خود جلوگیری نماید.

سقف قابل دریافت بودن مهریه چقدر است ؟

بحثی که همیشه بین عوام مردم مطرح می گردد تا چه میزان قابل دریافت بودن مهریه می باشد ، در این خصوص قانون مواردی را مطرح کرده است تا ابهامات پیش امده را در خصوص میزان دریافت مهریه تا جای ممکن از بین ببرد .

• در ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده در این خصوص بیان داشته است که، هرگاه مهریه در زمان عقد نکاح تا ۱۱۰ سکه بهار آزادی باشد قانون باید مطابق ماده ۲ قانون محکومیت های مالی برخورد نماید.
•  اگر مهریه بیشتر از آن میزان باشد در رابطه با بخش مازاد آن توانایی مالی زوج ملاک پرداخت مهریه می باشد. در واقع زمانی که مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه تعیین شده باشد دادگاه تمکن مالی مرد را مورد بررسی قرار می دهد و در صورتی که او دارای توانایی مالی برای پرداخت آن مهریه تعیین شده باشد باید مهریه را به همسر خود پرداخت نماید.

 ماده ۲ قانون محکومیت های مالی این گونه بیان داشته است که : دادگاه مکلف است به تقاضای محکوم له از طریق های پیشبینی شده در قانون و نیز به هر شکل دیگری که قانونا امکان پذیر باشد در رابطه با شناسایی و توقیف اموال محکوم علیه اقدام نماید.

 آیا پس از بخشش مهریه می توان از آن رجوع کرد ؟

در خصوص بخشش مهریه چند مسئله مطرح می شود که به آن ها اشاره می نماییم : 

• برائت ذمه شوهر

 در خصوص برائت ذمه شوهر باید این گونه بیان نماییم که زن می تواند هر زمان که اختیار کرد مهریه خود را به همسر خود ببخشد به این حالت که ذمه همسر خود را نسبت به پرداخت مهریه بری نماید و بیان نماید که دیگر همسرش نسبت به پرداخت مهریه تکلیف و دینی نخواهد داشت و در این جا به نوعی حق رجوع را در خصوص مهریه از خود میگیرد.

• رجوع از بذل مهریه در طلاق خلع و مبارات

حالت دیگری که در بحث بخشش مهریه می توانیم به آن اشاره نماییم حالتی است که در بحث طلاق خلع و مبارات مطرح می گردد که در این حالت زن در قبال طلاق از شوهرش مهریه خود را بذل می نماید .

• مطابق ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی طلاق خلع به حالتی گفته می شود که زن از شوهر خود کراهت دارد و در مقابل دادن مالی به او از شوهرش طلاق می گردد که این مال می تواند مهریه هم باشد.
• ماده ۱۱۴۷ قانون مدنی طلاق مبارات را اینگونه تعریف می نماید که در طلاق مبارات طرفین از یکدیگر کراهت دارند به همین دلیل مبلغی که زن به شوهر خود می دهد نباید مازاد بر مبلغ مهریه باشد.

• اقرار به دریافت مهریه

اگر زن سندی را به مرد خود مبنی بر دریافت تمام مهریه داده باشد و این سند در دفترخانه اسناد رسمی مورد ثبت واقع شده باشد ، به این صورت زن  اقرار به دریافت مهریه کرده است و مهر پرداخت شده محسوب می گردد و زن دیگر نمی تواند ادعایی نسبت به مهر داشته باشد .

•  بخشش مهریه به موجب عقد صلح

 در این نوع از بخشش مهریه  زن می تواند در قالب عقد صلح که به معنای تراضی و توافق بر امری می باشد و به نوعی به منظور جلوگیری از اختلاف قالبا انجام می شود ، مهریه را به همسر خود صلح نماید . در این نوع بخشش از مهریه زن به هیچ وجه امکان رجوع به مهریه بخشیده شده را نخواهد داشت.

مهریه زن از ترکه شوهر

در خصوص این مورد که مهریه بعد از فوت شوهر به زن تعلق می گیرد در بالا تحت عنوان نکته صحبت کردیم حال اگر بخواهیم به صورت گسترده تر به این موضوع بپردازیم باید بیان داریم که:

همان طور که گفته شد زن به محض انعقاد عقد نکاح مالک مهریه می گردد و نسبت به آن مالکیت دارد و مرد به نوعی مدیون زن محسوب می گردد و این دین حتی بعد از فوت مرد بر قوت خود باقی می ماند و جز بدهی های مرد می گردد و زن می تواند بعد از فوت همسر خود مهریه را از ترکه به جای مانده از شوهر خود دریافت نماید.

مهریه زن بعد از فوت شوهر در هر نوع از عقد دائم و موقت قابل مطالبه می باشد و با یکدیگر تفاوتی از این نظر ندارند و تنها تفاوت آن ها در این است که در عقد موقت امکان مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت وجود ندارد.

نحوه مطالبه مهریه بعد از فوت شوهر چگونه است ؟

بعد از آن که فردی فوت می نماید مطابق قانون ابتدا و قبل از تقسیم سهم الارث او به وراث باید دیون و بدهی های مالی او پرداخت گردد ، بنابراین زمانی که مردی فوت می کند و مهریه همسر خود را قبل از فوت خویش به او پرداخت نکرده است ، زن می تواند مهریه خود را از ورثه  درخواست نماید . درخواست مهریه مراحلی دارد که زن برای دستیابی به آن باید آن ها را طی نماید و یا از یک وکیل پایه یک دادگستری کمک بگیرد:

• اولین کاری که زن باید انجام دهد مراجعه به اجرای ثبت برای مطالبه مهریه می باشد ، از آن جایی که سند ازدواج مطابق قانون جز اسناد رسمی می باشد ، زن باید برای درخواست مهریه به اداره اجرای اسناد رسمی مراجعه نماید و مهریه خود را درخواست کند .
•  حال بعد از آن که اجراییه مهریه صادر شد و آن را به اداره اجرایه ثبت اسناد رسمی برد از این طریق به وراث مرد ابلاغیه ارسال می گردد و مهلتی در خصوص پرداخت مهریه از ترکه مرد مشخص می گردد . در صورتی که در موعد مقرر مهریه پرداخت نشود زن می تواند درخواست توقیف ترکه را بدهد و در صورت عدم وجود ترکه، زن با دریافت گواهی از اداره اجرای ثبت اسناد رسمی برای دریافت مهریه خود از طریق دادگاه اقدام می نماید .
• زمانی که زن از طریق اداره اجرای ثبت اسناد رسمی نتوانست مهریه خود را از دریافت نماید باید درخواستی مبنی بر مطالبه مهریه به طرفیت ورثه متوفی به کمک وکیل مهریه تنظیم نماید و آن را در سامانه ثنا ثبت کرده و بعد از تعیین وقت رسیدگی از سمت دادگاه خانواده و مراجعه در جلسه رسیدگی ، به موضوع مورد درخواست خود رسیدگی نماید و دادگاه بعد از بررسی شرایط ، حکم به پرداخت مهریه از ترکه مرد را می دهد و زن می تواند آن را دریافت نماید .

نکته ای که باید مد نظر قرار بگیرد این است که، مهریه ای که به زن تعلق می گیرد جدای از ارثی است که از ترکه مرد به او تعلق خواهد گرفت و او می تواند بنابر قانون ارث در ایران، سهم الارث خود را نیز دریافت نماید .

حق حبس در مهریه چیست؟