تعریف معاونت در جرم و مجازات آن

معاونت در جرم و مجازات آن

جرم همیشه توسط یک نفر انجام نمی شود  بلکه ممکن است افراد دیگری نیز در وقوع جرم دخالت کنند . که به مناسبت از آن ها تحت عنوان شریک جرم یا معاون جرم یاد می شود.

درواقع اگر جرم توسط یک نفر انجام شود به مرتکب آن مباشر جرم می گویند چنانچه کسی تصمیم به ارتکاب جرمی بگیرد و جرمی را مرتکب شود، مباشر جرم نامیده می­ شود. پس مباشر جرم، کسی است که خود به تنهایی جرمی را مرتکب شده است. فرضاً شخصی به تنهایی قصد سرقت موتورسیکلتی را داشته باشد و بدون کمک دیگری، آن را سرقت کند.

براي انجام فعل مجرمانه شخص مجرم و مباشر نقش مستقيم در ارتكاب بزه دارند، اما معاون جرم دخالت مستقيم در وقوع جرم ندارد بلكه به صورت غير مستقيم دخالت مي‌كند.

ما نیز در این نوشتار قصد داریم شما را با مفهوم معاونت در جرم و مجازات آن آشنا نماییم .

معاونت در جرم 

معاونت یک کلمه عربی است که از مصدر ” عون ” به معنای مساعدت کردن و یاری رساندن ، گرفته شده است . در اصطلاح حقوقی یعنی اینکه فردی بدون دخالت مستقیم و تنها به صورت غیر مستقیم در وقوع جرم اثر گذاشته باشد ؛ به این فرد معاون در جرم گفته می‌شود . معاون جرم تنها به تحقق نتیجه اصلی جرم کمک می کند و کسی که عمل اصلی را در جرم انجام می‌دهد خود مرتکب است.

مثلا الف ، ب را ترغیب به ضرب و شتم ج می‌کند. در این مثال الف معاون در جرم و ب مرتکب اصلی است که به او مباشر گفته می‌شود . البته این نکته را نباید فراموش کرد که معاون جرم باید نسبت به عمل مجرمانه مرتکب و اینکه با دخالتش می‌تواند در وقوع جرم اثر گذار باشد ، آگاه باشد. بنابراین برای تحقق معاونت بین عمل مرتکب اصلی جرم و معاون جرم وحدت قصد وجود داشته باشد.

بحث معاونت در جرم در ماده 126 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 مورد اشاره قرار گرفته است . این ماده مقرر می دارد:

اشخاص زیر معاون جرم محسوب می شوند 

الف- هرکس، دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع، یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.

ب- هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.

پ- هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.

تبصره- برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و تقدم یا اقتران زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است. چنانچه فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آنچه مقصود معاون بوده است مرتکب شود، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیف تر محکوم می شود.

در خصوص مصاديق معاونت يا عنصر مادي آن قانونگذار در ماده 126 قانون مجازات اسلامي مصوب 1392 مواردي را احصا كرده است كه شامل تحريك، ترغيب، تهديد، تطميع، دسيسه، فريب و نيرنگ، سوءاستفاده از قدرت، تهيه وسايل ارتكاب جرم، ارائه طريق ارتكاب جرم و تسهيل وقوع جرم مي‌شود.

برای تحقق معاونت 6 شرط باید وجود داشته باشد 

رفتار ارتکابی مباشر جرم باشد

بنابراین تحریک دیگری به رفتار هایی که به موجب قانون جرم نیست را نمی توان معاونت تلقی کرد . مثلا خود کشی جرم نیست بنابراین اگر الف ب را تحریک به خود کشی کند حتی در صورت وقوع خود کشی الف معاون در جرم نیست .

وحدت قصد

به این معنی که معاون و مباشر هر دو قصد ارتکاب جرم را داشته باشند . بنابراین اگر الف از ب تقاضای اسلحه کند و با تصور اینکه الف قصد شکار دارد اسلحه به وی بدهد ولی الف مرتکب قتل شود ب به دلیل عدم وحدت قصد معاون در قتل نیست .

زودتر بودن یا همزمان بودن عمل معاون نسبت به مباشر

بنابراین افعالی که بعد از ارتکاب جرم توسط مباشر انجام شده باشد مصداق معاونت نیست مانند اینکه بعد از ارتکاب جرم توسط الف ب با استفاده از سوءاستفاده از قدرت اجازه شکایت را به بزه دیده ندهد و از آن جایی که اقدام ب بعد از ارتکاب جرم بوده است معاونت در جرم نیست.

فعل معاون به اتمام رسیده باشد

به این معنی که فعل معاونت در مرحله شروع باقی نمانده باشد مثلا اگر کسی شروع به تحریک دیگری کند ولی موفق نشود نمی توان وی را به جرم معاونت در جرم مجازات کرد چرا که شروع به معاونت جرم نمی باشد.

عمل معاون موثر باشد

به این معنی که عمل معاون در انجام جرم توسط مباشر نقش موثر داشته باشد مثلا اگر الف ب را تحریک به ارتکاب جرم کند و ب متوجه تحریک الف نشده و جرم را انجام دهد معاونت تلقی نمی شود.    جرم توسط مباشر ارتکاب یابد شروع به اجرا شود.

بنابراین اگر الف ب را تحریک به قتل کند ولی ب اقدام به قتل نکند اقدام الف را نمی توان معاونت در جرم دانست اما اگر ب مرتکب قتل شود یا شروع به قتل کند الف حسب مورد معاون در قتل یا شروع به قتل است.

مجازات معاونت در جرم

این مجازات در ماده 127 قانون مجازات اسلامی بیان شده است این ماده مقرر می‌دارد :

ماده ۱۲۷- در صورتی که در شرع یا قانون، مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد، مجازات وی به شرح زیر است:

الف- در جرائمی که مجازات قانونی آن ها سلب حیات یا حبس دائم است،«حبس تعزیری درجه دو یا سه»

ب- در سرقت حدی و قطع عمدی عضو، «حبس تعزیری درجه پنج یا شش»

پ- در جرائمی که مجازات قانونی آن ها شلاق حدی است «سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش»

ت- در جرائم موجب تعزیر یک تا دو درجه پایین تر از مجازات جرم ارتکابی

تبصره ۱- در مورد بند(ت) این ماده مجازات معاون از نوع مجازات قانونی جرم ارتکابی است مگر در مورد مصادره اموال، انفصال دائم و انتشار حکم محکومیت که مجازات معاون به ترتیب جزای نقدی درجه چهار، شش و هفت است.

تبصره ۲- در صورتی که به هر علت قصاص نفس یا عضو اجراء نشود، مجازات معاون بر اساس میزان تعزیر فاعل اصلی جرم، مطابق بند(ت) این ماده اعمال می شود.

موسسه حقوقی فرهنگ تفاهم نیز با در اختیار داشتن وکیل پایه یک داگستری و مشاورین حقوقی با تجربه می‌تواند به سوالات شما دراین زمینه پاسخ دهد .