تعریف معاونت در جرم و مجازات آن

جرم همیشه توسط یک نفر انجام نمی شود  بلکه ممکن است افراد دیگری نیز در وقوع جرم دخالت کنند . که به مناسبت از آن ها تحت عنوان شریک یا معاون جرم یاد می شود.

درواقع اگر جرم توسط یک نفر انجام شود به مرتکب آن مباشر جرم می گویند چنانچه کسی تصمیم به ارتکاب جرمی بگیرد و جرمی را مرتکب شود، مباشر جرم نامیده می­ شود. پس مباشر جرم، کسی است که خود به تنهایی جرمی را مرتکب شده است. فرضاً شخصی به تنهایی قصد سرقت موتورسیکلتی را داشته باشد و بدون کمک دیگری، آن را سرقت کند.

برای انجام فعل مجرمانه شخص مجرم و مباشر نقش مستقیم در ارتکاب بزه دارند، اما معاون جرم دخالت مستقیم در وقوع جرایم ندارد بلکه به صورت غیر مستقیم دخالت می‌کند.

ما نیز در این نوشتار قصد داریم شما را با مفهوم معاونت در جرم و مجازات آن آشنا نماییم.

معاون یک کلمه عربی است که از مصدر ” عون ” به معنای مساعدت کردن و یاری رساندن ، گرفته شده است . در اصطلاح حقوقی یعنی اینکه فردی بدون دخالت مستقیم و تنها به صورت غیر مستقیم در وقوع جرم اثر گذاشته باشد ؛ به این فرد معاون در جرم گفته می‌شود . شریک تنها به تحقق نتیجه اصلی جرم کمک می کند و کسی که عمل اصلی را در جرم انجام می‌دهد خود مرتکب است.

مثلا الف ، ب را ترغیب به ضرب و شتم ج می‌کند. در این مثال الف معاون در جرم و ب مرتکب اصلی است که به او مباشر گفته می‌شود . البته این نکته را نباید فراموش کرد که شریک باید نسبت به عمل مجرمانه مرتکب و اینکه با دخالتش می‌تواند در وقوع جرم اثر گذار باشد ، آگاه باشد. بنابراین برای تحقق معاونت بین عمل مرتکب اصلی جرم و معاون جرم وحدت قصد وجود داشته باشد.

بحث معاونت در جرم در ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ مورد اشاره قرار گرفته است . این ماده مقرر می دارد:

اشخاص زیر معاون جرم محسوب می شوند 

الف- هرکس، دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع، یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.

ب- هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.

پ- هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.

تبصره- برای تحقق این جرم، وحدت قصد و تقدم یا اقتران زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است. چنانچه فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آنچه مقصود معاون بوده است مرتکب شود، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیف تر محکوم می‌شود.

در خصوص مصادیق معاون یا عنصر مادی آن قانونگذار در ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ مواردی را احصا کرده است که شامل تحریک، ترغیب، تهدید، تطمیع، دسیسه، فریب و نیرنگ، سوءاستفاده از قدرت، تهیه وسایل ارتکاب جرم، ارائه طریق ارتکاب جرم و تسهیل وقوع جرم می‌شود.

شرایط تحقق جرم معاونت در جرایم

در مطابق قانون شرایطی برای تحقق این جرم وجود دارد که شامل ۶ شرط می‌شود که در ادامه به اختصار به توضیح آن می‌پردازیم:

رفتار ارتکابی شامل تعریف جرم باشد

بنابراین تحریک دیگری به رفتار هایی که به موجب قانون جرم نیست را نمی‌توان معاون تلقی کرد. مثلا خود کشی جرم نیست بنابراین اگر الف ب را تحریک به خود کشی کند حتی در صورت وقوع خود کشی الف شریک نیست.

وحدت قصد

به این معنی که معاون و مباشر هر دو قصد ارتکاب جرایم را داشته باشند . بنابراین اگر الف از ب تقاضای اسلحه کند و با تصور اینکه الف قصد شکار دارد اسلحه به وی بدهد ولی الف مرتکب قتل شود ب به دلیل عدم وحدت قصد معاون در قتل نیست .

زودتر بودن یا همزمان بودن عمل معاون نسبت به مباشر

بنابراین افعالی که بعد از ارتکاب جرم توسط مباشر انجام شده باشد مصداق معاونت نیست مانند اینکه بعد از ارتکاب توسط الف ب با استفاده از سوءاستفاده از قدرت اجازه شکایت را به بزه دیده ندهد و از آن جایی که اقدام ب بعد از ارتکاب بوده است شریک نیست.

فعل معاون به اتمام رسیده باشد

به این معنی که فعل معاونت در مرحله شروع باقی نمانده باشد مثلا اگر کسی شروع به تحریک دیگری کند ولی موفق نشود نمی توان وی را به شراکت مجازات کرد چرا که شروع به معاونت نمی باشد.

عمل معاون موثر باشد

به این معنی که عمل معاون در انجام جرایم توسط مباشر نقش موثر داشته باشد مثلا اگر الف ب را تحریک به ارتکاب جرم کند و ب متوجه تحریک الف نشده و جرم را انجام دهد شریک تلقی نمی‌شود. جرم توسط مباشر ارتکاب یابد شروع به اجرا شود.

بنابراین اگر الف ب را تحریک به قتل کند ولی ب اقدام به قتل نکند اقدام الف را نمی‌توان معاون در جرم دانست اما اگر ب مرتکب قتل شود یا شروع به قتل کند الف حسب مورد شریک در قتل یا شروع به قتل است.

مجازات معاونت در جرم

این مجازات در ماده ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی بیان شده است این ماده مقرر می‌دارد :

ماده ۱۲۷- در صورتی که در شرع یا قانون، مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد، مجازات وی به شرح زیر است:

الف- در جرائمی که مجازات قانونی آن ها سلب حیات یا حبس دائم است،«حبس تعزیری درجه دو یا سه»

ب- در سرقت حدی و قطع عمدی عضو، «حبس تعزیری درجه پنج یا شش»

پ- در جرائمی که مجازات قانونی آن ها شلاق حدی است «سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش»

ت- در جرائم موجب تعزیر یک تا دو درجه پایین تر از مجازات جرم ارتکابی

تبصره ۱- در مورد بند(ت) این ماده مجازات معاون از نوع مجازات قانونی جرایم ارتکابی است مگر در مورد مصادره اموال، انفصال دائم و انتشار حکم محکومیت که مجازات معاون به ترتیب جزای نقدی درجه چهار، شش و هفت است.

تبصره ۲- در صورتی که به هر علت قصاص نفس یا عضو اجراء نشود، مجازات معاون بر اساس میزان تعزیر فاعل اصلی جرم، مطابق بند(ت) این ماده اعمال می شود.

موسسه حقوقی فرهنگ تفاهم نیز با در اختیار داشتن وکیل پایه یک داگستری و مشاورین حقوقی با تجربه می‌تواند به سوالات شما دراین زمینه پاسخ دهد.