سقوط مجازات و موارد آن چیست

مواردی در قانون وجود دارد که موجب سقوط و از بین رفتن مجازات ها می شود. این موارد قانونی شامل: عفو، نسخ قانون، گذشت شاکی، مرور زمان و توبه مجرم می‌باشد که در ادامه به بررسی هریک از موارد می‌پردازیم.

عفو

عفو موجب می‌گردد اجرای مجازات موقوف شود و همه آثار محکومیت از بین برود. یکی از عوامل سقوط مجازات عفو یا بخشش است. به طور کلی عفو باعث می‌شود که اجرای مجازات متوقف شده و آثار و تبعات حقوقی آن از بین برود. عفو به دو نوع عمومی و خصوصی تقسیم می‌شود.

عفو خصوصی

منظور از عفو خصوصی، بخشش یا تخفیف مجازات پس از پیشنهاد رئیس قوه قضاییه با مقام رهبری است.

عفو عمومی

به عفوی گفته می‌شودکه به موجب قانون در جرایم موجب تعزیر اعطا می‌شود.

نسخ قانون

اگر قانون نسخ شود و عمل به موجب قانون لاحق (بعدی) جرم محسوب نشود، تعقیب و اجرایی شدن مجازات متوقف خواهدشد. به عبارتی دیگر شخصی که سابقاً مجرم بوده زمانی که این قانون تصویب می‌شود به موجب قانون جدید او دیگر مجرم نیست چرا که عمل ارتکابی از جانب وی دیگر عنوان مجرمانه ندارد. به همین علت این قانون سبب نسخ شدن قانون سابق گردیده و یا به عبارتی موجب سقوط مجازات می‌شود.

گذشت شاکی

نوعی از جرایم، جرایم قابل گذشت هستن به این معنی که اگر شاکی خصوصی رضایت خود را اعلام کند پرونده مختومه شده و مجازات از شخص متهم ساقط می‌شود.

چنانچه تعداد افراد شاکی از یک نفر بیشتر باشد، گذشت از مجازات باید توسط همه شاکی ها باشد حتی اگرحق گذشت به ورثه منتقل شده باشد باید تمام وراث گذشت نمایند.

• به موجب مواد ۱۰۰ الی ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی اصل بر غیرقابل گذشت بودن جرم ها می باشد مگر این که قانون گذار صراحتاً جرمی را قابل گذشت فرض نماید بنابراین اگر قابل گذشت بودن جرمی در قانون تصریح نشده باشد غیرقابل گذشت محسوب می شود مگر اینکه از حق الناس بوده و شرعاً قابل گذشت باشد

توبه

توبه در لغت به‌معنای دست کشیدن از گناه و بازگشتن به راه صحیح است که به‌عنوان یکی از موارد سقوط تعقیب و مجازات در قانون جدید آورده شده و در قانون سابق وجود نداشته است.

در پاره‌ای از جرایم قبل از اثبات جرم و در پاره‌ای دیگر ازجرایم بعد اثبات جرم هنگامی که دادگاه، عفو مجرم را توسط رئیس قوه قضاییه از مقام رهبری درخواست کند، توبه متهم ایجاد می‌شود.

توبه در جرایم حدی

• تمامی حدود به غیراز حد قذف و حد محاربه، توسط توبه مجرم قبل از ثابت شدن جرم و محرز شدن اصلاح و ندامت او برای قاضی، حد را ساقط خواهدکرد.
• در تمامی حدود غیر از حد قذف، با توبه متهم بعد از اثبات جرم به واسطه اقرار او، امکان تقاضای عفو مجرم توسط دادگاه از رئیس قوه‌قضاییه برای درخواست عفو از مقام رهبری وجود دارد.
• در جرم زنا و لواط به عنف و اکراه و اغفال، بنابر توبه مجرم حد ساقط می‌شود و مجرم به حبس یا شلاق تعزیری درجه ۶ (حبس بیش از ۶ ماه تا ۲ سال یا شلاق از ۳۱ ضربه تا ۷۴ ضربه) یا هر دو مجازات محکوم خواهدشد.
• در حد محاربه، چنانچه توبه قبل از دستگیری شخص یا قبل از سلطه بر محارب صورت گیرد، حد را ساقط خواهدکرد.
• سرقتی که به‌موجب آن حد، حبس ابد است (یعنی سارق برای مرتبه سوم مرتکب جرم سرقت شده) هنگامی که مرتکب درحین اجرای مجازات توبه کرده و مصلحت آزادی آن را مقام معظم رهبری تایید کند، او از حبس آزاد می‌شود همچنین رهبر می‌تواند مجازات او را به تعزیر تبدیل نماید.

تعریف توبه در جرایم تعزیری

• چنانچه جرم ارتکابی درگروه جرایم تعزیری درجه ۶ تا۸ باشد، منوط به توبه مرتکب و محرزشدن اصلاح وی، مجازات او از بین خواهدرفت.
• اما در جرایم تعزیری درجه ۱ تا ۵ چنانچه مرتکب توبه کرده و اصلاح شدن وی برای قاضی محرز باشد، می‌تواند از موجبات تخفیف مجازات برای فرد مجرم تلقی گردد.

توبه در جرایم دیه و قصاص و حدقذف

در این دسته از جرایم، توبه تاثیری نداشته و سبب سقوط مجازات نیست.

مرور زمان

مرور زمان شامل مدت زمانی می‌باشد که بعد از گذشت آن، جرم قابل رسیدگی و اجرای مجازات نیست. باید توجه داشته باشید که مرور زمان تنها در جرایم تعزیری پذیرفته شده می‌باشد. مرور زمان می‌تواند در هر یک از مراحل شکایت، تعقیب و رسیدگی و یا اجرای مجازات صورت بگیرد.

الف) مرور زمان در مرحله  شکایت

در جرایم تعزیری قابل گذشت درصورتی که شخص زیان دیده از جرم در مدت یک سال از تاریخ مطلع شدن از وقوع جرم، شکایت نکرده باشد، حق شکایت او از بین خواهد رفت؛ مگر اینکه تحت سلطه متهم بوده باشد و یا به دلایل خارج از اراده و اختیار، قدرت شکایت در آن مدت را نداشته باشد.

ب) مدت مرور زمان در مرحله تعقیب و رسیدگی

چنانچه از تاریخ وقوع جرم تا انقضای موعد قانونی زیر، شخص مجرم تعقیب نگردیده باشد یا اینکه از زمان آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای موعد قانونی به صدور حکم منتهی نشود، در این‌شرایط است که مرور زمان، تعقیب جرائم موجب تعزیر را متوقف می‌کند و مجازات ازبین می‌رود.

ج) مرور زمان کیفری در مرحله اجرای مجازات

مرور زمان، اجرایی شدن حکم قطعی درجرایم تعزیری را متوقف می‌کند و مدت آن از تاریخ قطعیت حکم شروع خواهدشد.

مدت مرور زمان تعقیب و رسیدگی در جرایم تعزیری

• درجه ۱ تا ۳، ۱۵ سال.
• درجه ۴، ۱۰ سال.
• درجه ۵، ۷ سال.
• درجه ۶، ۵ سال.
• درجه ۷ و ۸ به مدت ۳ سال.

موعد مرور زمان کیفری اجرای حکم در جرایم تعزیری

• درجه ۱ تا ۳، ۲۰ سال
• درجه ۴، ۱۵ سال
• درجه ۵، ۱۰ سال
• درجه ۶، ۷ سال
• درجه ۷ و ۸، ۵ سال

فوت محکوم علیه

در قوانین کیفری ایران، اصلی به‌نام شخصی بودن جرم و مجازات ها قرار دارد.

معنای این اصل بدین شرح است که هر فردی ازجهت جرمی که انجام داده، شخصا مجازات خواهدشد. و نمی‌توان افراد دیگر را به دلیل جرمی که شخص دیگر انجام داده است مجازات نمود.

با استناد به اصل شخصی بودن مجازات ها، هنگامی که  شخص مجرم فوت کند؛ کلیه مجازات او ساقط می‌گردد.

منظور از کلیه مجازات فرد مجرم، مجازات‌هایی مانند جزای نقدی و .. است. اما در رابطه با سقوط مجازات های شخص فوت شده این نکته حائز اهمیت است که در صورتیکه مجازات او دیه باشد این مجازات با مرگ مدیون ساقط نخواهد شد. علاوه برآن فوت شخص محکوم هیچ تاثیری بر اقدامات تامینی عینی از نوع ضبط اموال نیز ندارد.

موسسه حقوقی فرهنگ تفاهم با دراختیار داشتن وکلای متخصص در تمامی زمینه‌های حقوقی و کیفری از طریق قبول وکالت و مشاوره حقوقی همواره آماده خدمت رسانی به شما عزیزان می‌باشد.