قوانین و شرایط تغییر جنسیت

مقدمه

تغییر جنسیت

افراد زیادی در جهان به دلیل مشکلات ژنتیکی، زمانی که شروع به شناخت خود می‌کنند با توجه به روحیات و اخلاقیات خود احساس میکنند در کالبدی اشتباه به دنیا آمده‌اند و به جنس دیگری تعلق دارند. بنابراین برای زندگی بهتر مایل هستند تا جنسیت و هویت شان به کلی تغییر کند.

منظور از تغییر جنسیت هرگونه اصلاح و تغییر در جنسیت شخص به طوری است که وضعیت فعلی وی اگر زن یا مرد است با وضعیت سابق او متفاوت شود.

این تغییر آثار و شرایط جدیدی را نسبت به حق و حقوق فرد در جامعه ایجاد می‌کند.

بر اساس آمارهای سازمان پزشکی قانونی کشور نشان می دهد سالانه بیش از ۲۷۰ ایرانی تغییر جنسیت می دهند.

بر مبنای آمارهای سازمان پزشکی قانونی هر ساله به تعداد متقاضیان این عمل جراحی افزوده می شود.

از میان آنها ۵۶ درصد خواهان تغییر به جنس مؤنث و ۴۴ درصد قصد دارند به مرد مرد تبدیل شوند.

انواع اختلالات جنسی

از میان مبتلایان به اختلالات جنسی، دو گروه تمایل بیشتری به تغییر نشان می دهند؛ افراد تراجنسی و دو جنسی

۱- تراجنسی یا ترنس سکچوال (transsexual) :

به کسانی گفته می شود که به دلیل نارضایتی از جنس خود، خواستار تغییر جنسیت شان هستند؛ زیرا جنسیتی که در روانشان حس می کنند با جنسیت جسم شان متضاد است.

این افراد از زمانی که خود را می شناسند، احساس می کنند به جنس دیگر تعلق دارند و در کالبدی اشتباه به دنیا آمده اند.

در واقع مبتلایان به «اختلال هویت جنسی» دچار نارضایتی از جنسیت خود هستند، بی آنکه هیچگونه ناسامانی یا مشکلی در جسم آنان مشاهده شود.

۲- دوجنسی:

در این اختلال، که با اصطلاح ابهام هویت جنسی شناخته می شود با فردی روبرو هستیم که از بدو تولد آلت تناسلی بینابین دارد.

قوانین و شرایط تغییر جنسیت در ایران

• مردانی که اضافه‌وزن زیادی دارند مناسب تغییر جنسیت نیستند.
• آنها باید ثابت کنند تمایلات جنسی آنها طولانی و درازمدت است و هوسی کوتاه‌مدت و گذرا نیست.
• مجوز تغییر جنسیت را فقط دادگاه صادر می‌کند. برای دریافت سریع‌تر این مجوز از دادگاهِ خانواده می‌توان به وکیل مراجعه کرد.
• افرادی که قصد تغییر جنسیّت دارند، باید بالای ۱۸ سال داشته باشند و به بلوغ رسیده باشند تا شناخت بهتری از تمایلات جنسی، روانی و نیز بدن خود داشته باشد.

• باید بیماری افراد و وجود شرایط دوجنسیتی واقعی و قطعی باشد. برای تشخیص و اطمینان از وجود تضاد بین جسم و روح، تأیید حداقل ۲ روان‌پزشک معتبر موردنیاز است.

• بیمار باید واقع‌بین باشد و به عوارض و پیامدهای عمل آگاهی داشته باشد. او باید بداند این مراحل بازگشت‌ناپذیرند و در صورت پشیمانی، شانسی برای برگشت نیست.

• تغییر جنسیت باید کامل صورت گیرد تا وضع روحی و جسمانی بیمار نسبت به قبل بهتر شود.

در صورتی تأیید می‌شود که روان‌پزشک به تغییر مثبت روحیه و جسم بیمار اطمینان داشته باشد.

• شخص باید حداقل ۱ سال در شکل جنس مخالف در اجتماع زندگی کند تا با فرازونشیب و شرایط آن آشنا شود و واکنش اطرافیان دوستان و خانواده را بسنجد.

آیا جنسیت جدید او در اجتماع پذیرفته می‌شود یا نه. به‌عبارت دیگر، باید خود را برای مواجه‌شدن با اطرافیان و واکنش‌های آنها آماده کند.

• وکیل می‌تواند دادخواست تغییر جنسیت و نام انتخابی جدید را به طرفیت اداره ثبت‌احوال به دادگاه ارائه کند.او در جلسه دادگاه شرکت می‌کند و از موکل برای این تغییر دفاع می‌کند.

انتخاب یک وکیل خوب بسیار مهم است؛ زیرا او برای اجرای حکم، تغییر مشخصات در ثبت‌احوال و تحویل مدارک هویتی جدید به موکل نقش فعالی دارد.

مسیرهای دریافت مجوز جراحی

تنها مرجع ذی صلاح جهت صدور مجوز جراحی، دادگاه می باشد که از دو مسیر قابل انجام است:

 مسیر اول

۱- مراجعه به روانپزشک معتبر و دارای صلاحیت

۲- گذراندن دوران روان درمانی
۳- دریافت تاییدیه مبنی بر ترنس بودن از روانپزشک
۴- انجام آزمایش های تشخیص سطح هورمون و کاریوتایپ برای اطمینان از اینکه فرد دچار اختلال هورمونی یا کروموزومی نیست
۵- مراجعه به دادگاه و ارائه دادخواست تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه
۶- ارجاع فرد تراجنسی از دادگاه به پزشکی قانونی برای تاییدیه مدارک پزشکی
۷- تایید پزشکی قانونی و ارجاع به قاضی
۸- دریافت حکم قاضی مبنی بر جواز تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه

مسیر دوم

۱- مراجعه به دادگاه خانواده و ارائه دادخواست تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه
۲- ارجاع فرد ترنس به پزشکی قانونی
۳- معرفی به یک روانپزشک معتبر از طرف پزشکی قانونی و گذراندن مراحل روان درمانی
۴- انجام آزمایش های تشخیص سطح هورمون و کاریوتایپ برای اطمینان از اینکه فرد دچار اختلال هورمونی یا کروموزومی نیست.
۵- تایید از طرف روانپزشک و ارجاع به پزشکی قانونی
۶- تایید از طرف پزشکی قانونی و ارجاع به قاضی
۷- دریافت حکم قاضی مبنی بر جواز تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه

مدارک موردنیاز برای ارائه درخواست تغییر جنسیت

• • گواهی پزشک معالج؛
  • شناسنامه و کارت‌ملی متقاضی؛
  • تنظیم و ارائه کردن درخواست تغییر جنسیت به دادگاه.

مجوز شرعی تغییر جنسیت

ادیانی چون اسلام و مسیحیت و مذاهبی چون تشیع و تسنن، تغییرجنسیت افراد مبتلا به اختلال یاد شده طی جراحی را مجاز اعلام کرده اند. هر چند در مورد افراد ترانس سکچوال، در برخی ادیان مثل مسیحیت و مذهبی چون تسنن، این اجازه صادر نمی شود.

در واقع فقط کسانی که اختلال ابهام جنسی دارند یا دو جنسی ها را مجاز به جراحی تغییر جنسیت می دانند. در حالی که مراجع تشیع و حضرت امام خمینی (ره) به کسانی که به لحاظ پزشکی و روانشناختی نیاز به تغییر جنسیت شان محرز شده باشد این اجازه را با دو شرط داده اند:

بیماری ترانس سکچوال، واقعی و قطعی باشد؛ بنابراین افرادی که بیماری آنان مشکوک است، مجاز به این تغییر نیستن
تغییر باید به صورت کامل صورت بگیرد؛ یعنی به طور مثال زن پس از تغییر جنسیت کاملا به یک مرد تبدیل شود و برعکس، تا احکام و قوانینی که در شرع ما برای زنان یا مردان ذکر شده است در مورد آنان قابل اجرا باشد

راهنمایی های حقوقی

۱- برای انجام مراحل اخذ مجوز تغییر جنسیت از دادگاه می توان به وکیل دادگستری مراجعه نمود.

۲- وکیل دادگستری با احاطه حقوقی که بر روند اخذ مجوز دارند، این اقدام را در سریع ترین زمان ممکن انجام خواهد داد

۳- دادگاه ذی صلاح در خصوص صدور مجوز تغییر جنسیت، دادگاه های عمومی حقوقی در تهران و شهرستان ها می باشد

۴- جهت اخذ مجوز تغییر جنسیت می توان از دادگاه محل سکونت در هر مکانی که فرد قرار دارد اقدام نمود اما دادخواست باید به طرفیت اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه تنظیم گردد

۵- اقداماتی که توسط وکیل انجام می شود عبارتند از:

الف – تنظیم دادخواست با موضوع تغیر جنسیت و نام کوچک فرد و تقدیم آن به دادگاه ذی صلاح به طرفیت اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه فرد

ب – شرکت در جلسه دادرسی و دفاع از موکل جهت اثبات ادعای مطروحه

ج – اجرای حکم دادگاه و مراجعه به اداره ثبت احوال جهت اعمال تغیر جنسیت و نام کوچک در شناسنامه

د – تحویل مدارک جدید هویتی به موکل و اتمام پروسه

تأثیر تغییر جنسیت در ازدواج

• اگر بعد از عقد رابطه جنسی برقرار نشده باشد، به‌علت هم‌جنس‌شدن طرفین، ازدواج باطل است و مهریه به زن تعلق نخواهد گرفت. اگر رابطه جنسی برقرار شده باشد، به‌علت هم‌جنس‌شدن زوجین، ازدواج باطل است. منتها شوهر باید به زن خود که تغییر جنسیت داده است مهریه پرداخت کند.
• اگر هر دو زوج تغیر جنسیت دهند، بهتر است به‌علت توافقات و تکالیف ضمن عقد، عقد نکاح مجدد خوانده شود. همچنین، آنها می‌توانند از هم طلاق بگیرند و با فرد دیگری نیز ازدواج کنند.
• در تمامی موارد بالا، به زنی که تغییر جنسیت داده است نفقه تعلق نمی‌گیرد.

۲. تأثیر تغییر جنسیت بر حضانت فرزندان

• اگر پدری تغییر جنسیت دهد، در صورت لطمه در حضانت و آسیب بر طفل، ولایت پدر سلب می‌شود. منتها حضانت او هم‌چنان باقی می‌ماند. در غیر این صورت، پدر حتی با این تغییر نیز ولیِ کودک خواهد بود و تا آخر عمر حتی با وجود زن‌بودن نقش پدر و ولیِ کودک را خواهد داشت. منتها این تغییر پدر به زن نمی‌تواند مانع پرداخت نفقه به فرزندان شود. در صورت سلب ولایت از پدر، ولایت به مادر سپرده نمی‌شود. ولایت این کودکان معمولا بر عهده جد پدری و در صورت فقدان او، بر عهده حاکم شهر است.
• اگر مادری تغییر جنسیت دهد، ولیِ کودک نخواهد شد و تا آخر عمر نقش مادر را خواهد داشت. از طرفی، حضانت فرزند تا ۷سالگی با مادر است و حتی اگر در این ۷ سال مادر جراحی کند، هم‌چنان حضانت فرزند طی مدت قانونی با اوست. منتها در صورت ازدواج مجدد، حضانت فرزند از او گرفته می‌شود و به پدر یا جد پدری سپرده می‌شود.

۳. تأثیر تغییر جنسیت بر ارثیه

• اگر فرزندان در زمان حیات والدین تغییر جنسیت بدهند، طبق جنسیت جدید ارث خواهند برد. در غیر این صورت، اگر هنگام فوت والدین تغیر جنسیت دهند، طبق جنسیت قبلی ارث می‌برند.
• والدین، در هر صورت، بعد از فوت فرزندانشان، طبق جنسیت خود در هنگام بسته‌شدن نطفۀ کودک ارث می‌برند.

۴. تأثیر تغییر جنسیت بر دیه و حکم قصاص

• دیه این افراد طبق جنسیت جدید محاسبه می‌شود. در صورت بروز جرم، مجازات حکم قصاص بر حسب جنسیت در زمان ارتکاب جرم است.

۵. تأثیر تغییر جنسیت بر عده

• اگر زن تغیر جنسیت بدهد و مرد شود، دیگر نیازی نیست عده را نگه دارد. به‌طور کلی، زن و شوهری که تغییرجنسیت می‌دهند از عده معاف می‌شوند.

۶. تأثیر تغییر جنسیت بر قراردادها

• اگر جنسیت در قرارداد تأثیر داشته باشد، تغییر آن به بطلان قرارداد منجر می‌شود. در غیر این صورت، اگر جنسیت مهم نباشد، قرارداد ادامه خواهد داشت.

سربازی و اشتغال بعد از تغییر جنسیت

افراد ترنس از خدمت سربازی معاف‌اند. افرادی نیز که وضعیتشان مشخص نیست معافیت موقت ۶ماهه خواهند داشت. در این ۶ ماه، آنها از جهات مختلف بررسی و معاینه می‌شوند و شورای پزشکی درباره معافیت آنها تصمیم می‌گیرد. این افراد برای استخدام هیچ محدودیت و ممنوعیتی ندارند.

عواقب انجام دادن یا ندادن عمل تغییر جنسیت

۱- افراد مبتلا به این اختلال، اگر به خاطر ترس از واکنش دیگران اقدام به درمان نکنند آسیب های روزافزونی به خود و اطرافیان وارد خواهند کرد، چرا که روند تکامل هویت جنسی (یعنی درک از زن یا مرد بودن) در آنان به طور کامل و صحیح صورت نگرفته است و رشد کردن به عنوان جنسی که در حقیقت به آن متعلق نیستند جدای از لطمه به هویت جنسی، باقی شئون زندگی آنان را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.

۲- در مورد عواقب انجام این عمل نیز باید گفت با این جراحی مثل هر عمل دیگری، به جز مسائل روانشناختی پیچیده ای مثل رویارویی فرد با هویتی متفاوت با آنچه تاکنون بوده است، عوارض جسمانی بعد از عمل هم گریبانگیر این افراد خواهد بود. عوارضی که باید پیش از اقدام به این جراحی کاملا و به طور دقیق از آنها مطلع شد و با پذیرش کامل عواقب قطعی و احتمالی، اقدام به عمل جراحی کرد.

۳- همچنین داوطلبین این عمل باید آگاه باشند احتمال اینکه بعد از جراحی ، به رضایت کامل از خود و جنسیت خود نرسند نیز وجود دارد. یعنی ممکن است بعد از عمل ببینند به آنچه می خواسته یا فکر می کرده اند، تبدیل نشدند.افراد مبتلا باید بدانند در نهایت هم با یک زن یا مرد عادی تفاوت هایی خواهند داشت و بنابراین با آگاهی از میزان رضایتمندی خود نسبت به این مسئله اقدام به جراحی کنند.

موسسه حقوقی فرهنگ تفاهم در راستای احقاق حقوق شما با همکاری وکلای متخصص در همه زمینه های حقوقی حاضر به ارائه خدمات مربوطه می باشد. در خصوص دعاوی مربوط به تغییر جنسیت موسسه با در اختیار گذاشتن وکیل تغییر جنسیت ماهر و متخصص می تواند به احقاق حقوق شما در مقابل تضییع آن یاری نماید.