سقط جنین و مجازات آن

امروزه با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی بچه دار شدن و تربیت درست فرزندان به چالش مهمی در میان زوج ها تبدیل شده است . به گونه ای که عده ای معتقد اند با توجه به شرایط جامعه وعلی الخصوص مشکلات اقتصادی بچه دار نشدن ترجیح دارد.

لذا ممکن است پس از بارداری با علم واطلاع جنین خود را از بین ببرند. هم چنین ممکن است جنین زن حامله به واسطه سقوط از پله، یا فعالیت سنگین دیگری از بین برود که در اصطلاح سقط شدن می گویند . ما در این نوشتار ضمن اشاره به انواع سقط جنین به جرم بودن آن اشاره می کنیم و درضمن احکام آن را نیز بررسی خواهیم نمود.

سقط جنین یعنی خارج کردن غیرطبیعی جنین از رحم زن باردار قبل از موعد طبیعی وضع حمل، به‌وسیله‌ی مادر یا هر کس دیگر، به‌قصد نابود کردن جنین،به‌طور کلی، سقط جنین به سه شکل «جنایی»، «درمانی» و «خودبه‌خودی» امکان‌پذیر است.

انواع سقط جنین

سقط خود به خودی

منظور از سقط خود به خودی حالتی است که جنین بدون اطلاع وخارج از اراده وبه واسطه فعالیت سنگین مادر یا ضربه خوردن او یا سقوط از پله و مواردی از این قبیل اتفاق می افتد . که در این حالت بدیهی است که چون خارج از اراده والدین بوده واتفاقا ممکن است باعث ناراحتی آن ها نیز بشود دارای جنبه جنایی و کیفری نیست و بنابراین جرم نمی باشد .

سقط درمانی

در حالتی است که به خاطر ضعیف بودن بدن مادر یا وجود بیماری خاص در جنین یا مادر ادامه بارداری خطرناک است وبنابراین لازم است هر چه سریع تر جنین از بدن مادر خارج شود که درچنین حالتی نیز دارای جنبه کیفری نمی باشد و بنابراین جرم نیست .

سقط جنایی

سقط جنین بدون اینکه علت های مذکور را داشته باشد شرعاً حرام و قانوناً جرم است و مجازات دارد. این نوع سقط غیرقانونی، معمولا در مراکز غیرمجاز و اصطلاحاً به‌صورت مخفیانه انجام می‌شود.

مجازات جرم سقط جنین

برای سقط جنین جنایی، علاوه بر دیه، پاره‌ای مجازات‌های تعزیری نیز تعریف شده که بسته به نحوه‌ی اسقاط جنین متفاوت است. این مجازات‌ها به‌شرح زیر است:

۱. اگر خود مادر عمداً موجب سقط جنین شود، به پرداخت دیه‌ی جنین محکوم می‌شود.

۲. هر کس عالماً و عامداً به‌واسطه‌ی ضرب یا اذیت و آزار زن حامله، موجب سقط جنین وی شود، علاوه بر پرداخت دیه، به تحمل یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد. (ماده‌ی ۶۲۲ ق.م.ا.)

۳. اگر پزشک یا ماما یا داروفروش (یا اشخاصی که به‌عنوان‌ مشاغل مذکور اقدام می‌کنند) وسایل ‌سقط جنین را فراهم سازند یا خود اقدام به اسقاط جنین نمایند، به‌ تحمل دو تا پنج سال حبس محکوم خواهند شد. (ماده‌ی ۶۲۴ ق.م.ا.)

۴. سایر اشخاصی که با دادن دارو یا وسایل دیگر موجب ‌سقط جنین شوند، به تحمل شش ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شوند و هر کس که زن حامله‌ای را به استعمال دارو یا وسایل دیگر سقط جنین راهنمایی کند، به حبس از سه ماه تا شش‌ ماه محکوم خواهد شد. (ماده‌ی ۶۲۳ ق.م.ا.)

در هیچ‌یک از سه مورد اخیر، رضایت یا عدم رضایت مادر تأثیری در تحقق جرم ندارد و در نتیجه، رضایت مادر موجب معافیت ساقط‌کننده‌ی جنین از مجازات قانونی نمی‌شود. همچنین هیچ فرقی بین اسقاط جنینِ ناشی از رابطه‌ی جنسی مشروع و نامشروع وجود ندارد و سقط جنین در هر دو حالت، ممنوع و مستوجب کیفر است.

۵. هرگاه جنین بر اثر حادثه‌ی رانندگی سقط شود، راننده‌ی مقصر علاوه بر پرداخت دیه، به دو ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود. (ماده‌ی ۶۲۳ ق.م.ا

دیه سقط جنین

نطفه‌ای که در رحم مستقر شده است، دوصدم دیه کامل

علقه که در آن جنین به‌صورت خون بسته درمی‌آید، چهارصدم دیه کامل

مضغه که در آن جنین به صورت توده گوشتی درمی‌آید، شش‌صدم دیه کامل

عظام که در آن جنین به صورت استخوان درآمده، لکن هنوز گوشت روییده نشده است، هشت‌صدم دیه کامل

جنینی که گوشت و استخوان‌بندی آن تمام شده، ولی روح در آن دمیده نشده است، یک‌دهم دیه کامل

دیه جنینی که روح در آن دمیده شده است، اگر پسر باشد، دیه کامل و اگر دختر باشد، نصف آن و اگر مشتبه باشد، سه‌چهارم دیه کامل.

باید این را نیز در نظر داشت که هرگاه زنی جنین خود را در هر مرحله‌ای که باشد، به عمد، شبه‌عمد یا خطا از بین ببرد، دیه جنین حسب مورد توسط مرتکب یا عاقله او پرداخت می‌شود و هرگاه جنینی که بقای آن برای مادر خطر جانی دارد، به منظور حفظ نفس مادر سقط شود، دیه تعلق نمی گیرد.

ماده ۳۰۱ ق.م.ا. صراحتاً جنایت وارده بر جنین را حتی اگر پس از حلول روح باشد، موجب قصاص ندانسته است. در مواد ۱۲۲ الی ۱۲۴ تعزیرات برای این جرم مجازات تعزیری در نظر گرفته است.

طبیب، ماما، داروفروش یا اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا داروفروشی اقدام می کنند چه مباشرت به اسقاط جنین کنند و چه صرفا وسایل سقط جنین را فراهم کنند طبق ماده ۱۲۴ تعزیرات، مجازات می‌شوند.

لکن اگر همین افراد به صورت اذیت و آزار زن مباشرتاً موجب سقط جنین او شوند مطابق ماده ۱۲۲ تعزیرات مجازات می شوند که این مجازات سبک تر است.

هرگاه اسقاط جنین توسط افراد عادی انجام شود مطابق ماده ۱۲۳ تعزیرات مجازات خواهند شد.

نکته ای که در ماده ۱۲۳ تعزیرات باید بدان توجه کرد این است که در حالت اول آن شخصی که به هر وسیله موجب اسقاط جنین میشود پرداخت کننده دیه است و در حالت دوم، خود مادر پرداخت کننده دیه میباشد. در حالت اول، مرتکب، سبب اقوی از مباشر است لکن در حالت دوم شخص راهنمایی کننده معاون جرم محسوب می شود.

جرم سقط جنین از زمره جرایم مقید است. یعنی حتما باید نتیجه که همان از بین رفتن جنین است حاصل شود.

از بین بردن نوزادی که بر اساس زایمان قبل از موعد در دستگاه نگاه داشته میشود، قتل است نه سقط جنین.

بر اساس ماده ۱۹ و ۱۲۲ ق.م.ا. تنها شروع به سقط جنین موضوع ماده ۱۲۴ تعزیرات )که از سوی طبیب و ماما و داروفروش و اشخاصی که تحت این عناوین اقدام می کنند قابل مجازات است. با توجه به تبصره ماده ۱۲۲ ق.م.ا. شروع به ارتکاب جرایمی که از لحاظ مادی غیر ممکن هستند نیز، در صورتی که رفتار ارتکابی ارتباط مستقیم با جرم داشته باشد )مانند استفاده از دارویی که برای اسقاط جنین کارآمد نیستند( در حکم شروع به جرم محسوب می شود.لکن اقدام به سقط جنین در زنی که اصلا باردار نیست نمی تواند شروع به جرم باشد؛ زیرا جرم، از جنبه موٌوعی منتفی است.

مسئول پرداخت دیه

اگر مادر موجب اسقاط جنین شده باشد، دیه‌ی جنین را باید به پدر و در صورت نبود پدر به سایر ورثه بپردازد و اگر پدر موجب سقط جنین شده باشد، دیه را باید به مادر بدهد و اگر شخص دیگری مسبب سقط باشد، باید دیه را به پدر و مادر بدهد و اگر بر اثر ورود جنایت بر مادر آبستن، فرزند درون شکم او از بین برود، شخص بزه‌کار قصاص نمی‌شود، اما مکلف است دیه یا ارش صدمات واردشده به مادر و نیز دیه‌ی جنین را (بسته به این‌که در چه مرحله‌ای از رشد باشد) پرداخت کند و علاوه بر آن، به مجازات تعزیری نیز محکوم می‌گردد.

موسسه حقوقی فرهنگ تفاهم نیز بادر اختیارداشتن وکیل پایه یک دادگستری و مشاوره حقوقی پاسخ گوی سوالات شماست و در این زمینه می تواند شمارا یاری کند.