اقسام شروط ضمن عقد
شروط در ضمن عقد سه دسته هستند:
- شرط صحیح: شروطی است که خودش باید رعایت شود و به عقد نیز لطمه نزند.
- شرط باطل: شروطی است که خود شرط رعایت نمیشود ولی طرفین میتوانند شرط را کنار گذاشته وبه اصل عقد بپردازند که عقد صحیح خواهد بود.
- شرط باطل و مبطل عقد: یعنی شروطی که باعث باطل شدن عقد خواهدشد، وچنانچه طرفین بخواهند شرط را کنار گذارند، اصلِ عقد مورد آسیب قرار خواهدگرفت.
آیا زوجین موظف هستند شروطی را که ضمن عقد ازدواج قید شده امضا کنند؟
خیر، کاملا اختیاری است.
در هنگام نکاح زوجین موظف به امضای شروط ضمن عقد ازدواج نیستند و مختارند هرکدام از این شرط را که بخواهند امضا کنند و هرکدام را که مخالفند امضا نکنند
چند شرط در سند عقد ازدواج آمده؟
حدودا ۱۲ شرط در سند نکاحیه گنجانده شده که عاقد و سردفتر ازدواج، موظف است آن را قبل از عقد برای زوجین قرائت کند.
شروط باطل
شرط در معنی «عهد و التزام» و یا تعهدى میباشد که در ضمن عقد دیگرى آمده است و همیشه از عقد اصلی تابعیت میکند. طبق ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی ، هریک از زوج و زوجه آزاد هستند شرطهایی را که خلاف مقتضای ذات عقد نباشد، در سند ازدواج ثبت کنند.
مثال: شرط شود زمانی که شوهر زن دیگری اختیارکند، یا در مدت معین و مشخصی غایب شود و حضور نداشه باشد، یا ترک انفاق کند، یا برحیات زن سوء قصدی واردکند، یا سوء رفتاری انجام بدهد که ادامه زندگی آنها با یکدیگر غیر قابل تحمل شود، زن وکیل در توکیل است که بعد از اثبات کردن تحقق امر در دادگاه، خودش را مطلقه کند.
شروط باطل به دو دسته تقسیم میشوند:
- اول به شروطی اطلاق میشود که باطل است اما مبطل عقد نمیباشد.
- دوم به شروطی گفته میشود که باطل است و باعث بطلان عقد نیز میباشد.
همچنین طبق ماده ۲۳۲ قانون مدنی شرط های مفصله ذیل باطل است اما مفسد عقد نمیباشد که عبارتند از:
- ۱ – شروطی که انجام آن غیرمقدور است
- ۲ – شروطی که خالی ازنفع و فایده میباشد.
- ۳ – شروطی که نامشروع است.
برطبق این موارد، علاوه بر مصادیقی که در این ماده عنوان شده ، زوج و زوجه میتوانند هرشرطی که برخلاف مقتضای ذات عقد نباشد را در عقد ثبت نمایند و در صورتی که طرف مقابل آن را بپذیرد و امضا کند، متعهد به آن میشود.
در بسیاری از موارد، اختیارات زیادی که مرد به سبب عقد ازدواج کسب میکند، میتواند موجب سوء استفاده از این حقوق شود و بستر عسر و حرج زن را فراهم کند. به جهت متعادل کردن این اختیارات، قانونگذار شرطهایی را با عنوان شروط ضمن العقد در سند نکاحیه پیش بینی و آورده است که تحت عنوان شروط دوازده گانه طلاق نیز مشخص میشوند ؛ زیرا که درصورت وجود داشتن آنها، زوجه میتواند درخواست طلاق نماید.
انحلال: انحلال درلغت به معنی تفکیک کردن ، تجزیه و فروپاشی است. همچنین انحـلال در اصطلاح نیز به معنی از بین رفتن عقد صحیح و و زوال عقدی که صحیحاً منعقد شده، آمده است. انحلال در عقود به معنای از همگسستن قرارداد و تعهدی است که دوطرف عقد تا زمان انحلال ،خود را ملزم به اجرای آن کرده بودهاند.
فسخ: فسخ به معنای بازکردن و شکستن است. فسخ یک عمل حقوقی میباشد که حتما نیاز به قصد انشا دارد و در این راستا امور انشایی نیز همانند دیگر امور واقعی از زمان وجود، دارای اثر حقوقی میباشد
شروط باطل کننده عقد
این شروط به ۲ دسته تقسیم میشوند:
شروط باطلی که مبطل یا مفسد عقد میباشد و شرط های باطلی که مبطل عقد نیست اما فقط شرط باطل میشود.
شروط باطل دو حالت دارد:
- ۱-آنقدر اثربخش باشند که عقد را باطل کنند.
- ۲- و یا اینکه در آن حد تاثیرگذار نباشند و فقط خود شرط، باطل باشد و عقد صحیح باقی بماند.
از شرط های باطلی که مبطل عقد نیست، شرطی است که غیر مقدور باشد وتوانایی و قدرت برانجام آن وجود نداشته باشد.
مثلا مردی که به خواستگاری زنی میرود و زن شرط میکند که مرد باید از بالای کوه به پایین بپرد و یا شرط اینکه آقای داماد موتور بزرگی را با یک دست بلند کند، این شرط به طور آشکارا، غیرمقدور است و مرد نمیتواند که بدون تجهیزات از بالای کوه بپرد و یا ازعهده بلند کردن وزن سنگین یک موتور آن هم با یک دست برنمیآید.
این شرط غیر مقدور مطلق است و هیچکس توانایی انجام چنین کارهایی را ندارد. یکی دیگر از شرطهایی که از شروط ضمن عقد باطل و غیر مبطل بحساب میآید، شرط های بینفع و فایده است. مثلا منفعت عقلایی برای فرد ندارد و باطل است ازجمله شرط اینکه مرد هنگام عقد، فاصله بین کرج تا تهران را پیاده طی کند. این کار چون نفع عقلانی ندارد، باطل است و در نهایت شرط غیر مشروع نیز باطل است.
شرطی که برخلاف شرع و قانون و اخلاق حسنه باشد از شرط های باطل و مبطل هستند و شرط خلاف مقتضای ذات عقد است. مثلا نتیجه بیع و معامله، تملیک است. شخصی که موتوری را خریداری می کند، مالک موتور میشود و فروشنده مالک پول. چنانچه فروشنده برای خریدار شرط بگذارد که ماشین را میفروشم به شرط آنکه مالک نشوی، باطل و مبطل است زیرا چنین شرطی خلاف مقتضای ذات عقد است
بنابراین نه تنها شرط باطل است، بلکه عقد هم باطل می شود که به آن شرط خلاف مقتضای ذات عقد گفته می شود
در مواقعی که شرطی خلاف مقتضای اطلاق عقد باشد، برای مثال طرفین شرط کنند که منزل آنها در مکان و یا شهرخاصی باشد، این شرط مشکلی ندارد. اما اگر شرطی خلاف مقتضای ذات عقد و چیزی که دو طرف میخواهند از طریق عقد به آن برسند، باشد؛ نقض غرض شده و شرط باطل و مفسد است.
شرط دیگری هم هست که جهل به عوضین پیش میآورد و باطل و مبطل است. یعنی شرطی قراربدیم که عوضین برای ما مجهول و نامعلوم شود و معامله به بیان فقهی غرری شود.
موسسه حقوقی فرهنگ تفاهم با دراختیار داشتن وکلای مجرب و سابقه درخشان در همه زمینههای حقوقی، میتواند شما را در مشکلات حقوقی راهنمایی و با قبول وکالت برای دستبابی به نتیجهای موفق در پروندههای حقوقی خود خدمت رسانی نماید.
وکیل پایه یک دادگستری فرهنگ تفاهم که تجربههای متعددی به دلیل ورود به پروندههای مختلفی دارد، همواره آماده خدمت رسانی به شما عزیزان میباشد.
سوالات متداول
چه شروطی را در عقدنامه میتوان ذکرکرد؟
شرطهایی را که خلاف مقتضای ذات عقد نباشد، میتوان در سند ازدواج ثبت کرد.
چه شروطی باطل هستند؟
- ۱ – شروطی که انجام آن غیرمقدور است
- ۲ – شروطی که خالی ازنفع و فایده میباشد.
- ۳ – شروطی که نامشروع است.
- این شروط باطل هستند اما باطل و مبطل نیستند یعنی عقد را باطل نمیکنند.
آیا زوجین باید تمامی شروط ضمن عقد را قبول و امضا کنند؟
خیر، کاملا اختیاری است
در هنگام نکاح زوجین موظف به امضای شروط ضمن عقد ازدواج نیستند و مختارند هرکدام از این شروط را که بخواهند امضا کنند و هرکدام را که مخالفند امضا نکنند.
در کل چند نوع شرط باطل داریم؟
اول به شروطی اطلاق میشود که باطل است اما مبطل عقد نمیباشد.
دوم به شروطی گفته میشود که باطل است و باعث بطلان عقد نیز میباشد.
