نحوه جبران خسارت
وقتی متعهد از انجام تعهدش خودداری میکند دو مسأله مطرح میشود ، یکی انجام اصل تعهد ، و دیگری موضوع جبران خسارت وارده ناشی از عدم انجام یا تأخیر در ایفاء تعهد. برای این دو مساله طرفین می توانند در قرارداد راه حلهایی را برای جلوگیری از اختلافات آتی در نظر گرفت.
این راه حلها عبارتند از:
انجام موضوع تعهد از طرف متعهدله به خرج متعهد
می توان در قرارداد این راه حل را اینگونه در نظر گرفت که در صورت عدم انجام تعهد ، متعهدله رأساً موضوع تعهد را انجام میدهد و هزینه این اقدام را از متعهد میگیرد. بدیهی است که در این حالت متعهدله به فکر صرفهجویی و رعایت غبطه متعهد متخلف نخواهد بود. در قرارداد ، این حالت میتواند به شرح ذیل منعکس شود:
در صورتی که طرف دوم تعهد موضوع قرارداد را انجام ندهد، طرف اول رأساً دراین خصوص اقدام خواهد کرد و طرف دوم (متعهد) مکلف است هزینههای انجام شده را کلاً پرداخت کند. طرف دوم حق اعتراض به میزان هزینههای انجام شده یا نحوه انجام کار را ندارد.
تبصره ، انجام تعهد به نحو و با مشخصات و شرایطی خواهد بود که در قرارداد پیشبینی شده و طرف اول به تغییر کمی یا کیفی کار مجاز نیست.
تعیین خسارت روزانه
می توان در قرارداد این راه حل را اینگونه در نظر گرفت که بابت هر روز تأخیر در انجام موضوع قرارداد یا تأخیری در تحویل ، مبلغی پرداخت شود.
پرداخت این وجه تکلیف متعهد را نسبت به انجام اصل تعهد ساقط نمیکند و وی در هر حال باید تعهد را انجام دهد.
تبصره ، پرداخت این وجه تا زمانی که تعهد اجرا نشده ادامه خواهد یافت ، ولو اینکه مبلغ پرداختها از کل مبلغ استحقاقی طرف دوم بابت انجام قرارداد فراتر رود.
تعیین خسارت روزانه و انجام تعهد به خرج متعهد
می توان در قرارداد دو راه حل سابق را با هم جمع نمود . مثلاً: در صورتی که طرف دوم از اجرای قرارداد خودداری کند طرف اول میتواند رأساً به هزینه طرف دوم به اجرای مفاد قرارداد اقدام نماید. ضمناً طرف دوم مکلف است که بابت هر روز تأخیر دراجرای تعهد وجهی را به طرف اول بپردازد.
پرداخت خسارت مقطوع
می توان در قرارداد این راه حل را اینگونه در نظر گرفت که مبلغ معینی بابت خسارت به متعهدله پرداخت میشود بر حسب مورد این پرداخت میتواند بدل انجام تعهد باشد یا نباشد.
روش معمول و منطقی در مواردی که قسمتی از تعهد انجام شده و تخلف متعهد ، انجام مابقی کار را از جانب متعهدله ایجاب میکند ، استفاده از تأمین دلیل با جلب نظر کارشناس است.
نحوه جبران خسارت در حالتی که موضوع تعهد ، وجه نقد باشد.
وکیل نحوه جبران خسارت
هرگاه موضع تعهد ، پرداخت وجه نقد باشد ، میتوان طرق مختلفی در قرارداد پیشبینی کرد:
هرگاه قرار است وجه مورد نظر به اقساط مسترد شود میتوان شرط کرد که در صورت تأخیر در پرداخت هر قسط ، مابقی اقساط حال شود.
. الف.میتوان برای دیر پرداختن وجه ، خسارت تأخیر تأدیه پیشبینی کرد
ب .باید توجه داشته باشیم که در این موارد خسارت تأخیر تأدیه نمیتواند از آنچه شاخص بانک مرکزی نشان میدهد تجاوز کند
همچنین مطالبه خسارت تأخیر تأدیه ممکن نیست مگر پس از انقضاء مدت و به هر حال هر تدبیری که برای تعلق گرفتن بهره از ابتدای قرارداد اتخاذ شود ، به علت ربوی بودن قرارداد باطل است.