شرایط تخفیف مجازات
شرایط تخفیف مجازات این گونه بیان شده است که در قانون ایران برای افرادی که مرتکب جرم شده‌اند و مجازات برای آن‌ها در نظر گرفته شده است تحت شرایطی تخفیفاتی قرار داده شده که مطابق آن فرد مجرم میتواند از تخفیف در مجازات برخوردار گردد.
در واقع در مرجع قضایی که به کار مجرم رسیدگی می‌شود گاهی با ادله ای قاضی برخورد می‌نماید که از عوامل تخفیف دهنده مجازات محسوب می‌شود و این عوامل تخفیف دهنده در قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده است که قانون از آن به عنوان معاذیر قانونی یاد می‌نماید.
عوامل تخفیف دهنده مجازات
همان‌طور که در بالا بیان شد ممکن است شرایطی برای قاضی احراز شود که مطابق آن روی حکم صادر شده تأثیر گذاشته شود و قاضی به مجرم پرونده ذیل این شرایط تخفیفاتی را بدهد که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت:
گذشت شاکی
اولین موردی که می‌توانیم به آن اشاره نماییم بحث گذشت شاکی می‌باشد به این شکل که در جریان رسیدگی به پرونده و یا قبل از شروع رسیدگی شاکی میتواند از جرم ارتکابی توسط مجرم گذشت نماید و حال اگر جرم مرتکب شده به طور مثال قتل باشد و جنبه عمومی داشته باشد باگذشت شاکی اعدام لغو می‌شود، ولی به جهات عمومی که دارد و بحث امنیت جامعه مطرح می‌شود به حبس محکوم می‌شود و به‌نوعی می‌توان این را از عوامل تخفیف دهنده مجازات دانست.
همکاری متهم در روند رسیدگی
گاهی پیش می‌آید که فردی که مرتکب جرم شده است همراه خود شریک و معاون دارد و این افراد به دلایلی هنوز دستگیر نشده اند و به جرم آن‌ها رسیدگی نشده است و فردی که در این پرونده دستگیر شده میتواند با همکاری و راهنمایی هایی که برای بازپرس پرونده در جریان رسیدگی نیاز است؛ مانند کشف اموال و ادله‌ای که به موجب آن جرم صورت گرفته است حکم به تخفیف مجازات خود دریافت نماید به طور مثال اگر دوره حبس او طولانی باشد مقدار آن کاهش یابد یا مشروط به آزادی گردد.
مداخله شریک و معاون در وقوع جرم
زمانی که از جانب دادگاه این امر احراز شود که شریک و یا معاون در وقوع جرم به فرد متهم کمک کرده‌اند قاضی میتواند بنا به صلاح دید خود در خصوص مجازات جرم ارتکابی تخفیفاتی قائل شود و به این سبب مجرم در جرم خود از تخفیف برخوردار خواهد شد.
در نظر گرفتن شرایط اجتماعی متهم
یکی دیگر از مواردی که میتواند در تخفیف مجازات برای متهم مؤثر واقع شود در نظر گرفتن سوءسابقه فرد متهم و شرایط اجتماعی او در جامعه می‌باشد به‌نوعی که مرجع قضایی که صالح به رسیدگی پرونده است در کنار سایر تحقیقاتی که نسبت به جرم صورت گرفته انجام می‌دهد، تحقیقاتی در خصوص این امر که متهم سوءسابقه کیفری دارد یا نه و این که در جامعه به چه شکل شناخته می‌شده و تا چه حد حسن رفتار داشته و این که متهم بیماری یا کهولت سن دارد بررسی و تحقیقاتی انجام می‌دهد و در صورت احراز شرایط حکم خود را با در نظر گرفتن این عوامل صادر می‌نماید.
اعلام متهم پرونده
در بحث تخفیف مجازات عامل دیگری که میتواند بسیار مؤثر واقع شود این است که متهم پرونده قبل از شروع تعقیب و پیگیری و یا در حین رسیدگی در خصوص جرم رخ‌داده شده خود در این خصوص اقرار نماید و در این خصوص دادگاه را در جریان پرونده یاری برساند.
جهات تخفیف جرم در قانون مجازات اسلامی
تخفیف در مجازات تعزیری
در ماده ۳۷ اصلاحی قانون مجازات اسلامی به این امر اشاره کرده است که اگر یک یا چند جهات تخفیف در جرم صورت گرفته وجود داشت دادگاه این اختیار را دارد که مجازات تعزیری را بنا به شرایط متهم کاهش یا تبدیل نماید که این جهات شامل مواردی اعم از:
- کاهش مجازات حبس تا مقدار ۱ تا ۳ درجه در مجازات‌هایی که درجه آن‌ها ۴ یا بالاتر می‌باشد
- کاهش مجازات حبس درجه ۵ و ۶ به مقدار ۱ الی ۲ درجه یا تبدیل آن
- کاهش انفصال دائم فرد به موقت به مقدار ۵ تا ۱۵ سال
- تبدیل مصادره کل دارایی به جزای نقدی درجه ۱ تا ۴
- کاهش سایر مجازات‌های تعزیری به مقدار ۱ یا ۲ درجه و یا تبدیل آن به مجازات دیگر از همان درجه
توبه مجرم
توبه در قانون مجازات اسلامی به عنوان یکی از ارکان تخفیف مجازات شناخته شده است به این منظور که اگر مجرم از جرم مرتکب شده پشیمان شد و درخواست توبه و اصلاح داشت قانون میتواند به این موضوع نگاه کرده و تخفیفاتی لحاظ نماید.
به همین منظور در ماده ۱۱۵ قانون مجازات اسلامی آورده شده است که در جرائم تعزیری به جز درجه ۶ تا ۸ زمانی که مجرم اظهار ندامت و پشیمانی نماید دادگاه میتواند در خصوص جرم رخ‌داده شده تخفیفات لازم را اعمال نماید.
سوالات متداول شرایط تخفیف مجازات
اعمال تخفیف مجازات توسط قاضی اجباری می‌باشد؟
خیر اعمال تخفیف در مجازات از موارد الزامی توسط دادگاه نیست و قاضی با اختیاری که دارد میتواند در این خصوص اقدام نماید.
در چه شرایطی توبه عاملی برای تخفیف مجازات محسوب نمی‌شود؟
در شرایطی که حکم دیه، قصاص، حد قذف و محاربه باشد با توبه ساقط نمی‌گردد و تخفیف برای او در نظر گرفته نمی‌شود.
وجود شرایط تخفیف در چه جرایمی میتواند صدور حکم را به تعویق اندازد؟
در جرایم تعزیری درجه ۶ تا ۸ دادگاه در صورت احراز شرایط تخفیف صدور حکم را تا دو سال میتواند به تعویض بیندازد.
فردی که یک بار از جهات تخفیف مجازات استفاده کرده باز هم میتواند با توجه به این قاعده از تخفیف بهره ببرد؟
خیر در این حالت قاضی دیگر نمیتواند با استناد به ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی تخفیف در جرم دهد.
افرادی که تحت عنوان اخلالگر در نظام اقتصادی محسوب میشوند قادر به دریافت تخفیف در مجازات هستند؟
خیر به موجب ماده ۲ تبصره ۵ قانون مجازات اخلال گران به هیچوجه مجازات های در نظر گرفته شده قابل تخفیف نیستند.
زمانی که راننده از رساندن مصدوم به مراکز درمانی خودداری نماید و محل حادثه را ترک کند میتواند از تخفیف مجازات بهره ببرد؟
خیر مطابق ماده ۷۱۹ قانون مجازات دادگاه نمیتواند در این مورد از جهات تخفیف استفاده نماید.
