شرکت در جرم و مجازات آن

در برخی از موارد مجرم به تنهایی جرمی را انجام می دهد که به وی مباشر گفته می شود اما در برخی از موارد بیش از یک نفر در انجام جرم دخیل هستند که در اینجا بحث از شراکت و معاونت و بحث سبب اقوی از مباشر پیش می آید .

معاونت در جرم یعنی شخص با اموری نظیر تحریک و ترغیب و… موجب وقوع جرم توسط شخص دیگر شود بدون اینکه در عملیات اجرایی جرم دخالت داشته باشد.

مباشر جرم نیز کسی است که به طور مستقیم جرم را انجام می دهد . چنانچه کسی تصمیم به ارتکاب جرمی بگیرد و جرمی را مرتکب شود، مباشر جرم نامیده می­شود. پس مباشر جرم، کسی است که خود به تنهایی جرمی را مرتکب شده است. فرضاً شخصی به تنهایی قصد سرقت موتورسیکلتی را داشته باشد و بدون کمک دیگری، آن را سرقت کند.

تسبیت در جنایت آن است که انسان سبب تلف شدن یا جنایت علیه دیگری شود یا خود مستقیماً جنایتی را مرتکب شود. مانند این‌که شخص چاهی حفر ‌کن و دیگری در آن می‌افتد و کشته می‌شود. فرض کنید «الف» چاهی را می‌کند و قصدش این است که «ب» به درون چاه بیافتد و کشته شود اما شخص «ب» با احتیاط عبور می‌کند.

در این میان شخص «ج» به شخص «الف» کمک می‌کند و با زور فرد «ب» را به درون چاه حل می‌دهد و او را می‌کشد، در اینجا شخصی که چاه را حفر کرده است مسبب است و شخصی که «ج» را به درون چاه می‌اندازد مباشر نامیده می‌شود و به استناد ماده ۳۶۳ قانون مجازات اسلامی سابق در این جمع مباشر مسئول و مرتکب قتل عمد شده است.

ما نیز در این نوشتار قصد داریم شما را با مفهوم شرکت در جرم و مجازات آن آشنا نماییم.

منظور از شراکت در جرم چیست؟

شرکت در جرم به این معنی است که دو یا چند نفر عملیات اجرایی جرم را انجام دهند.

مهم ترین معیار تشخیص معاون از شریک جرم این است که

شریک در عملیات اجرایی جرم دخالت دارد ولی معاون در عملیات اجرایی جرم دخالت ندارد بنابراین اگر شخصی در عنصر مادی جرم دخالت نکند شریک در جرم نیست مثلا اگر الف “ب” را به پرداخت مبلغ بسیار زیادی تطمیع کند تا ج را به قتل برساند در صورت وقوع قتل شخص “ب” قاتل و الف معاون در قتل است.

هر چند که اگر عمل الف نبود هیچ گاه ب مرتکب قتل ج نمی شد . بنابراین تا شخصی در عمیات مادی جرمی که توسط دیگری انجام گرفته شرکت نکرده باشد شریک در جرم نیست بلکه معاون است هر چند وی نقش بسیار اساسی در تحقق جرم داشته باشد.

شرکت در جرم زمانی محقق می شود که جرم مستند به رفتار تمام شرکا باشد. در مستند بودن جرم به رفتار مرتکبین میزان تاثیر رفتار آن ها مهم نیست . چون در هر حال شریک در جرم محسوب می شوند .

برای مثال اگر دونفر آسیبی به دیگری بزنند و باعث فوت وی شوند اگر هر دو ضربه در قتل نقش داشته باشد هر دو نفر شریک در قتل خواهند بود ولو اینکه تاثیر یک ضربه ۹۰ درصد وتاثیر ضربه دیگر ۱۰ درصد باشد .

اما اگر یکی از آسیب ها هیچ تاثیری در قتل نداشته باشد مانند اینکه الف با چاقو به قلب مقتول زده باشد و ب خراش جزیی در صورت مقتول ایجاد کرده باشد واین خراش هیچ تاثیری در قتل نداشته باشد شرکت در قتل محقق نمی شود و فقط الف قاتل است .

در خصوص مصادیق معاونت یا عنصر مادی آن قانونگذار در ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ مواردی را احصا کرده است که شامل تحریک، ترغیب، تهدید، تطمیع، دسیسه، فریب و نیرنگ، سوء استفاده از قدرت، تهیه وسایل ارتکاب جرم، ارائه طریق ارتکاب جرم و تسهیل وقوع جرم می‌شود.