وصیت نامه چیست و اقسام آن
همه افراد در طول مدتی که در قید حیات هستند این امکان را دارند که در اموال و دارایی های خود هرگونه تصرفی را که بخواهند انجام بدهند. اما پس از فوت انسان، اختیار تصرف در اموال و دارایی ها از فرد سلب می شود؛ حال آنکه در بسیاری از مواقع ممکن است که فرد خواسته ها و اهدافی داشته باشد که به آنها دست نیافته باشد.
به همین دلیل، در اسلام عملی پیش بینی شده است که به موجب آن، یک فرد بتواند امور مالی و غیر مالی خود را برای بعد از فوتش سامان دهد. به این عمل وصیت گفته می شود که البته در دین اسلام نیز به آن تاکید فراوانی شده است. لذا آشنایی با وصیت و وصیت کردن و شرایط صحت وصیت موضوعات مهمی هستند که همه افراد بایستی نسبت به آن اطلاعاتی داشته باشند.
معمولا زمانی که صحبت از وصیت می شود، اکثر افراد تصور می کنند که بایستی لزوما مالی از طرف متوفی به موصی له (کسی که وصیت به نفع او شده است) اختصاص یابد.
اما وصیت تنها ناظر به این مورد نیست. چرا که موصی (کسی که وصیتی می کند)، می تواند انجام امر یا اموری را برای بعد از فوت خود بر عهده فرد یا افرادی قرار بدهد.
در واقع وصیت دو نوع است : عهدی و تملیکی. در قانون مدنی احکام راجع به این دو نوع از وصیت مورد پیش بینی قرار گرفته است. بر این اساس در این یادداشت به دنبال آن هستیم تا اقسام وصیت اعم از وصیت تملیکی و وصیت عهدی و اینکه هر یک از این وصایا چگونه و به شکل می توانند تنظیم شوند را مورد بررسی قرار دهیم.
ارکان وصیت
آشنایی با ارکان وصیت امر مهمی است که برای آشنایی بیشتر از عمل وصیت لازم و ضروری است. به این منظور، در وصیت سه رکن داریم. رکن اول موصی است. موصی به کسی گفته می شود که عمل وصیت را انجام می دهد. رکن دوم وصیت، موصی له است. موصی له به کسی گفته می شود که به نفع او وصیتی شده است. رکن سوم وصیت نیز موصی به می باشد که به مال مورد وصیت گفته می شود.
اقسام وصیت
وصیت تملیکی
وصیت تملیکی مطابق ماده ۸۲۶ قانون مدنی عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعتی را از مال خود برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجانی تملیک کند. از این رو یک فرد می تواند برای بعد از فوت خود، تا حدودی تکلیف اموال خود را مشخص کند در این نوع وصیت، به کسی که وصیتی می کند موصی، کسی که وصیت تملیکی به نفع او شده است موصی له و به مورد وصیت موصی به گفته می شود.
اما نکته مهم در این خصوص این است که وصیت تا ثلث اموال نافذ است ؛ یعنی یک فرد می تواند تا میزان یک سوم از اموالش را وصیت کند و در صورتی که وصیت بیش از ثلث ترکه باشد، ورثه باید میزان مازاد بر یک سوم را تنفیذ یا اجازه نمایند. به عنوان مثال، یک فرد می تواند به این صورت وصیت کند که بعد از فوتم خانه ام متعلق به فرزندم باشد که این وصیت، وصیت تملیکی است.
در وصیت تملیکی، قبول یا رد وصیت بعد از فوت موصی معتبر است ؛ به این معنا که اگر موصی له قبل از فوت موصی مورد وصیت را رد کند، بعد از فوت موصی می تواند وصیت را قبول یا رد نماید. اما اگر وصیت را قبول کرد، دیگر نمی تواند آن را رد کند.
وصیت عهدی
یکی دیگر از اقسام وصیت که در قانون مدنی مطرح شده است وصیت عهدی می باشد که در عرف حقوقی تحت عنوان وصایت نیز قابل شناسایی است.
وصیت عهدی در ماده ۸۲۶ قانون مدنی تعریف شده است که بر اساس آن : “وصیت عهدی عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مأمور نماید”.
مانند اینکه متوفی یک نفر را انتخاب کرده باشد تا دیون و بدهی های او را بعد از فوتش بپردازد. یا اینکه به موجب وصیت عهدی شخصی را برای اداره امور مربوط به فرزند صغیر تعیین نموده باشد که به این فرد وصی میگویند.
وصیت عهدی مطابق ماده ۸۳۴ قانون مدنی جزء ایقاعات است. به این معنا که در وصیت عهدی قبول شرط نیست ؛ لیکن وصی می تواند مادام که موصی زنده است وصایت را رد کند و اگر قبل از فوت موصی رد نکرد، بعد از آن حق رد ندارد، گرچه جاهل بر وصایت بوده باشد. به عبارت دیگر، بعد از فوت موصی، وصی نمی تواند وصیت را رد نماید ؛ هرچند که از مفاد وصیت آگاه نباشد.
اشکال تنظیم وصیت نامه اعم از وصیت عهدی یا تملیکی، منقول یا غیرمنقول
- وصیت نامه دست نویس (خودنوشت)
- وصیت نامه سری
- وصیت نامه رسمی
وصیت نامه دست نویس
وصیت دست نویس که به آن خودنوشت نیز گفته می شود سندی عادی است که توسط شخص وصیت کننده (موصی) نوشته می شود. برای اعتبار وصیت نامه خودنوشت سه شرط لازم است:
- وصیت نامه به خط خود موصی نوشته شده باشد.
- وصیت نامه دارای تاریخ به روز و ماه و سال به خط خود موصی باشد.
- وصیت نامه به امضای موصی برسد.
بنابراین ، افرادی که قادر به نوشتن وصیت نامه به خط خود نیستند، مانند افراد بی سواد یا نابینایان، نمی توانند وصیت خودنوشت تنظیم کنند.
وصیت نامه سری
وصیت سری می تواند به خط خود موصی یا به خط فرد دیگری نوشته شود ، اما باید حتما به امضای موصی برسد. پس افراد بی سواد نمی توانند وصیت نامه سری تنظیم کنند. همچنین، اشخاصی که نمی توانند صحبت کنند برای تنظیم وصیت نامه سری باید آن را به خط خود نوشته و امضا کنند و در حضور مسئول دفتر اسناد رسمی در وصیت نامه بنویسد که وصیت نامه متعلق به اوست و مسئول دفتر نیز باید صحت آن را تایید کند.
به این دلیل به این نوع وصیت نامه سری گفته می شود که در اداره ثبت محل اقامت موصی یا محل های دیگری که در آیین نامه وزارت دادگستری تعیین شده است به امانت گذاشته می شود ؛ لکن عدم اطلاع و آگاهی کافی از نحوه و شرایط تنظیم این نوع وصیت نامه سبب شده تا این شیوه کمتر مورد استقبال مردم واقع شود.
وصیت نامه رسمی
وصیت نامه رسمی (محضری) مانند اسناد رسمی و در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود و اعتبار آن نیز مانند سایر اسناد رسمی تنظیم شده در دفتر اسناد رسمی است.
تنظیم رسمی وصیت نامه مزایایی دارد از جمله آنکه بر خلاف وصیت نامه خودنوشت و وصیت نامه سری امکان تنظیم وصیت نامه برای افراد بی سواد نیز فراهم است.
همچنین با ثبت رسمی وصیت نامه، دیگر کسی که به نفع او وصیتی شده است نیازی به اثبات اصالت سند وصیت نامه نخواهد داشت. علاوه بر آن وصیت کننده می تواند اطمینان داشته باشد که پس از فوتش مفاد آن تغییری نخواهد یافت.
در خصوص اینکه مواردی فوق العاده از قبیل جنگ یا خطر مرگ فوری و امراض ساریه و مسافرت در دریا که مراوده نوعا مقطوع است و به این جهت موصی نمی تواند به یکی از طرق مذکور وصیت کند. ممکن است وصیت یه طریقی که گفته می شود واقع شود.
به طور مثال افراد و افسران نظامی و کسانی که در ارتش اشتغال به کاری دارند می توانند نزد یک نفر افسر یا هم ردیف او با حضور دو گواه وصیت خود را شفاها اظهار نمایند.
موسسهحقوقی فرهنگ تفاهم با سابقه درخشان و دراختیار داشتن وکلای متخصص در تمامی زمینههای حقوقی و کیفری و همچنین ورود به پروندههای متعدد در حوزه وصیت و ترکه و انحصار وراثت، همواره میتواند به شما عزیزان از طریق مشاوره یا قبول وکالت خدمت رسانی نماید.
درصورت نیاز به مشاوره با وکیل متخصص در حوزه موضوع پرونده خود با شماره پنج رقمی ما ۵۴۷۶۴ تماس بگیرید تا کارشناسان و مشاوران حقوقی مجموعه شما را راهنمایی نمایند.