بازداشت جزای نقدی بدل از حبس

اهمیت جزای نقدی بدل از حبس

اهمیت تبدیل حبس به جزای نقدی، بستگی به مزیت‌های اجتماعی، شخصیتی و خانوادگی دارد که توسط اکثر نظام‌های حقوقی و کشورها مورد تأیید قرار گرفته است. به علاوه، در محیط زندان‌ها بسیاری از افراد بزهکار و با سابقه جرم و جنایت حضور دارند و برخی از آنها به رفتار خود افتخار می‌کنند و سعی در برقراری حکومت وحشیانه‌ای دارند.

برای پیشگیری از این موارد، نظام حقوقی موظف است بر اساس دانش جامعه شناسی، اصولی همچون تبدیل حبس به جزای نقدی را مورد تأیید قرار دهد. البته، با توجه به اینکه برخی از مجرمان ممکن است از این روش بهره‌ای نبرند، قوانین مربوط به تبدیل حبس به جزای نقدی، تنها برای برخی افراد قابل اجرا هستند و برای برخی دیگر لازم است تا مجازات حبس را تحمل کنند

شرایط جزای نقدی بدل از حبس

در قانون، امکان تبدیل مجازات برای انواع جرائم عمدی و غیرعمدی وجود دارد، اما شخصی که یکبار از این مزیت بهره‌مند شده، دیگر نمی‌تواند از آن استفاده کند. اما همچنان امکان تقلیل مجازات به شیوه‌های دیگر وجود دارد. لازم به ذکر است که تبدیل مجازات در جرائم عمدی بسیار سخت‌تر از جرائم غیرعمدی است.

در صورتی که مجازات جرم غیرعمدی کمتر از دو سال حبس باشد، دادگاه موظف است مجازات را تبدیل کند، اما برای مجازات‌های بیشتر از دو سال، دادگاه ملزم به تبدیل مجازات نیست، مگر اینکه با بررسی پرونده و شرایط مجرم، تصمیم به تبدیل مجازات بگیرد.

اگر متهم سوءسابقه نباشد، در جرائم عمدی حبس تا سه ماه می‌تواند به صورت مطلق تبدیل شود، اما اگر حبس بیشتر از سه ماه باشد، شرط لازم برای تبدیل مجازات، عدم وجود سوءسابقه است. در صورتی که مجازات حبس بیشتر از شش ماه باشد، دادگاه ملزم به تبدیل مجازات نیست، با این حال، می‌تواند حبس را به مجازات نقدی تبدیل کند یا نکند.

در قانون، هیچ منعی برای تبدیل مجازات حبس برای افرادی که به دیگر مجازات‌ها نیز محکوم شده‌اند وجود ندارد. بنابراین، شخصی که حبس را تحمل می‌کند، باید در علاوه بر پرداخت جریمه نقدی، مجازات بدل از حبس را نیز پرداخت کند. مطابق قانون جدید، نرخ تبدیل به ازای هر روز حبس، ۱۰۰ هزار تومان تعیین شده است

مواردی که شامل جزای نقدی بدل از حبس نمی‌شود کدامند؟

طبق ماده ۲۹ قانون مجازات اسلامی، در شرایطی که محکوم علیه دارای بیش از یک مورد سوءسابقه موثر به حبس از یک روز تا ۶ ماه است، یا در شرایطی که فرد سابقه جزای نقدی بیشتر از ۱۰ میلیون ریال یا شلاق تعزیری در پرونده‌اش دارد، یا در صورتی که محکوم علیه دارای یک مورد سوءسابقه موثر به حبس بیشتر از ۶ ماه یا حد و یا قصاص یا پرداخت بیشتر از یک پنجم دیه در پرونده‌اش داشته باشد، یا در صورتی که مجازات مورد نظر مربوط به جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور باشد، یا اگر تعداد جرائم عمدی که مجازات قانونی دست کم یکی از آنها بیشتر از ۶ ماه حبس باشد، امکان تبدیل مجازات وجود ندارد.

در غیر این صورت، بازداشت بدل از جزای نقدی توأم با مجازات حبس اجرا می‌شود و پس از اتمام مدت حبس، بازداشت بدل از جزای نقدی آغاز می‌گردد. در هر صورت، مدت بازداشت از جزای نقدی نمی‌تواند بیشتر از سه سال باشد.

جزای نقدی بدل از حبس چگونه صورت می‌پذیرد؟

طبق مصوبه جدید قانون مجازات اسلامی، در شرایط ویژه، قاضی دادگاه می‌تواند مجازات حبس را تبدیل به جزای نقدی کند، اما در این حالت، حکمی که جهت اشخاص صادر گردیده، باید حتماً از ۳ ماه کمتر باشد. این امکان برای حبس‌های تعزیری کمتر از ۶ ماه که شاکی خصوصی ندارد و یا شاکی از شکایت خود صرف نظر کرده باشد، وجود دارد.

با این حال، در قانون جزای نقدی بدل از حبس برای محکومان، این انجام تنها در موضوعات محدودی ممکن است و همه محکومان نباید به این امر امیدوار باشند. تشخیص قاضی پرونده در تبدیل حبس به جزای نقدی بسیار موثر است و افراد می‌توانند با کمک وکیل متخصص کیفری، با توجه به شرایط حاکم بر پرونده، از این امکان استفاده کنند.

نرخ تبدیل جزای نقدی بدل از حبس

برای تعیین جایگزین برای مجازات حبس، نیاز به تعیین نرخ و تعدیل مجازات وجود دارد. به طور کلی، مدت حبس از روزی آغاز می‌شود که محکوم، به موجب حکم قطعی لازم الاجراء حبس می‌شود. اگر فرد پیش از صدور حکم به علت اتهام یا اتهاماتی که در پرونده مطرح بوده بازداشت شده باشد، مدت بازداشت قبلی در حکم محاسبه می‌شود.

در صورتی که مجازات مورد حکم، شلاق تعزیری یا جزای نقدی باشد، هر روز بازداشت، معادل سه ضربه شلاق یا مبلغی مشخصی است. در صورتی که مجازات متعدد باشد، به ترتیب نسبت به حبس، شلاق و جزای نقدی محاسبه می‌گردد. با تصویب مصوبه مورخ ۱۶ آبان ۹۵ هیات وزیران، مبلغ جزای نقدی بدل از حبس، از سیصدهزار (۳۰۰٫۰۰۰) ریال به چهارصدهزار (۴۰۰٫۰۰۰) ریال تعدیل شده است.

درخواست مهلت برای پرداخت جزای نقدی بدل از حبس

در صورتی که محکوم علیه درخواست مهلت کند از جمله اینکه قسمتی از مبلغ را نقدی پرداخت کند و نیمی را بعداً بپردازد و یا اینکه به طور کلی درخواست مهلت نماید، با در نظر گرفتن ماده ۵۲۹ قانون آیین دادرسی کیفری، قانونگذار مهلت دادن را در این ماده در نظر نگرفته است.

لیکن عده‌ای معتقد هستند که اعطای مهلت مغایر با این ماده نیست و محکوم علیه با درخواست مهلت تصمیم به پرداخت مجازات نقدی دارد. بررسی درخواست او نیز با دادستان است.

ماده ۵۲۹ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر داشته است: «هرکس به موجب حکم قطعی دادگاه به پرداخت جزای نقدی محکوم گردد و آن را نپردازد، اموال وی به وسیله مرجع اجرای حکم، شناسایی، توقیف و با رعایت مقررات راجع به مستثنیات دین از محل فروش آنها نسبت به اجرای حکم اقدام می شود.

در صورت فقدان مال یا عدم شناسایی آن، مرجع اجرای حکم می تواند با توقیف بخشی از حقوق طبق قانون اجرای احکام مدنی و یا تمام یا بخشی از سایر درآمد های محکوم علیه برای وصول جزای نقدی اقدام مقتضی به عمل آورد. در صورت تقاضای تقسیط از جانب محکوم علیه و احراز قدرت وی به پرداخت اقساط، دادگاه نخستین که رای زیر نظر آن اجراء می شود می تواند با اخذ تضمین مناسب امر به تقسیط نماید.»